Αυτισμός και Ρυθμός: τι είναι οι Στερεοτυπίες; – γράφει ο Παναγιώτης Παυλόπουλος, Ειδικός Παιδαγωγός.
‘Μέσα σ’αυτό τον ρυθμό βρίσκομαι…’
Φαίνεται ότι οι άνθρωποι εξαρτώνται από το ρυθμό (Αρχίλοχος)… Αλλ’ ο ρυθμός αυτός τους υποδουλώνει (Προμηθέας)…
Υπάρχει λοιπόν, στον άνθρωπο κάποια αντίθεση ανάμεσα στο ρυθμό που στηρίζει και συγκρατεί και στον ρυθμό που καταπιέζει και τον κάνει να υποφέρει (Συνοδινού, 2007).
Σύμφωνα με τον Naoki Higashida, οι άνθρωποι με αυτισμό αντιδρούν σωματικά στα συναισθήματα της χαράς και της θλίψης. Έτσι, όταν συμβαίνει κάτι που τους επηρεάζει συναισθηματικά το σώμα τους παγώνει, σαν να το έχει χτυπήσει κεραυνός. Όταν χοροπηδούν, είναι λες και τα συναισθήματα τους κινούνται προς τα πάνω, προς τον ουρανό. Πραγματικά η επιθυμία τους να τους καταπιεί ο ουρανός είναι αρκετή και κάνει την καρδιά τους να πάλλεται.
Με τον όρο στερεοτυπίες εννοούμε τις επαναλαμβανόμενες άσκοπα, σταθερά και ομοιόμορφα κινήσεις και στάσεις μελών ή και ολόκληρου του σώματος (Κυπριωτάκης, 1997).
Ένας ζωντανός μηχανισμός όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν ηρεμεί ποτέ. Συνεχώς ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα Ακόμη και όταν δεν ανταποκρίνεται λειτουργεί όπως η μηχανή του αυτοκινήτου με νεκρά. Η δραστηριότητα χαρακτηρίζεται συχνά από την έλλειψη κατεύθυνσης και εμφανίζεται σαν εκδήλωση διαρκώς επαναλαμβανόμενων κύκλων συμπεριφοράς. Οι κύκλοι αυτοί παρατηρούνται και στους νευροτυπικούς (εκείνους χωρίς αυτισμό) ανθρώπους. Το βάδισμα πάνω – κάτω, το ρυθμικό χτύπημα των δαχτύλων, οι ρυθμικές κινήσεις του σώματος μπρος – πίσω, το δάγκωμα των νυχιών περιλαμβάνουν μερικά από τα είδη του μακρύ καταλόγου (Frith, 1999).
Τα παιδιά με αυτισμό από πολύ νωρίς προβαίνουν σε ορισμένες στερεοτυπικές κινήσεις όπως το χτύπημα των χεριών στον αέρα, τον κυματισμό της κεφαλής, το αταξικό περπάτημα.
Επίσης εκδηλώνουν υπερβολικές κινήσεις στο σώμα τους, ή συχνά παρατηρείται στερεοτυπικό και πανομοιότυπο παίξιμο με αντικείμενα στο δάπεδο.
Τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα μπορεί να παρουσιάσουν για πολύ χρόνο, ακόμη και για ώρες χωρίς διακοπή μια τυπική και άκαμπτη συμπεριφορά.
Είναι πολύ κοινή η προσκόλληση τους με ένα σχοινί ή ένα καλαμάκι αναψυκτικού.
(Στασινός, 2016)
Το να αλλάξει κάποιος τις στερεοτυπίες κάποιου ατόμου ίσως δεν είναι εύκολο, αν λάβουμε υπόψη μας του τι σημαίνει στερεοτυπία. Επειδή όμως υπάρχουν στερεοτυπίες που μπορεί να ενοχλούν ή να είναι επικίνδυνες για κάποιον, ο καλύτερος τρόπος είναι να προλάβουμε την εμφάνιση τους σε χώρους όπου αυτές θα δημιουργήσουν πρόβλημα γιατί φαίνεται ότι είναι αδύνατο να τις καταστείλουμε ή και αν το καταφέρουμε αυτό τότε θα εμφανιστούν στη θέση τους κάποιες άλλες οι οποίες μπορεί να είναι περισσότερο ενοχλητικές ή επικίνδυνες για το περιβάλλον και για το ίδιο το άτομο. (Βογινδρούκας, 2017).
Αν, για παράδειγμα, σε ένα παιδί με αυτισμό αρέσει να χοροπηδάει πάνω στο κρεβάτι, θα μπορούσαμε να του διδάξουμε να παίζει με το τραμπολίνο.
Αν σε ένα παιδί αρέσει η στερεοτυπική ρίψη αντικειμένων στο πάτωμα, θα μπορούσαμε να του διδάξουμε να ρίχνει τα αντικείμενα σε κάδους διαφορετικού χρώματος, προκειμένου να μάθει να κατηγοριοποιεί τα αντικείμενα βάσει μεγέθους, χρώματος. Γενικά, σήμερα η τάση είναι να αντιμετωπίζονται οι στερεοτυπίες και οι εμμονές με θετικό τρόπο, στο πλαίσιο της σταδιακής διαμόρφωσης της συμπεριφοράς και όχι να απαγορεύονται, με δεδομένο ότι τα παιδιά με αυτισμό ως ένα βαθμό μόνο μπορούν να ελέγξουν την ανάγκη τους να εκδηλώνουν τέτοιου τύπου συμπεριφορές. Ακόμη και αν καταφέρουμε να εξαλείψουμε μία στερεοτυπικού ή εμμονικού τύπου συμπεριφορά, το πιθανότερο είναι ότι κάποια άλλη ανάλογη θα εμφανισθεί. Ο καλός προγραμματισμός της ζωής του παιδιού και η ενασχόληση του με ευχάριστες δραστηριότητες βοηθά ουσιαστικά στη μείωση του άγχους του και άρα στην μείωση της ανάγκης του να εκδηλώνει στερεοτυπίες. (Cohen, 2004).
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι η ενημέρωση των ανθρώπων και ιδιαίτερα των γονέων, των δασκάλων, των θεραπευτών γύρω από αυτές τις «περίεργες κινήσεις» βοηθούν στην κατανόηση αυτών των συμπεριφορών. Κατ’ επέκταση, στην αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού και του σχολικού εκφοβισμού που μαστίζει την εποχή μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Βογινδρούκας, Ι. (2005). Οδηγός Εκπαίδευσης Παιδιών με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές. Βογινδρούκας, Ι., & Sherratt, D. 1η έκδ. Αθήνα : Ταξιδευτής.
2) Βογινδρούκας, Ι., & Μποζινάκη, Δ. (2010). Εντατική Αλληλεπίδραση (Ένας Πρακτικός Οδηγός για Άτομα με Επικοινωνιακές Διαταραχές). Αθήνα. Εκδότης: Ταξιδευτής.
3) Frith, U. (μετ. Καλομοίρης Γ.) (1994). Αυτισμός. Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα.
4) Grandin, T., & Scariano, M. (μετ. Τσουπαροπούλου, Υ. (1995). Διάγνωση: Αυτισμός. Μια Αληθινή Ιστορία Αυτιστικού Ατόμου. Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα.
5) Happe, F. (μετ. Στασινός, Δ.) (1998). Αυτισμός. Ψυχολογική Θεώρηση. Αθήνα: Gutenberg.
6 ) Κυπριωτάκης, Α., Β. (1997). Τα Αυτιστικά Παιδιά Και η Αγωγή τους. Ηράκλειο.
7) Naoki Higashida ( 2014). Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. Αθήνα. Εκδότης: Μεταίχμιο.
8) Στασινός, Δ., Π. (2016). (Η Ειδική Εκπαίδευση 2020 plus.). Για μια Συμπεριληπτική ή Ολική Εκπαίδευση στο Νέο-Ψηφιακό Σχολείο. Αθήνα. Εκδόσεις Παπαζήση.
9) Συνοδινού, Κλαίρη. (2007). Ο παιδικός αυτισμός: θεραπευτική προσέγγιση. Εκδόσεις Καστανιώτη.
ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
1) Γιαννόπουλος, Γ. (2006). Μελέτη περίπτωσης παιδιού με αυτισμό. Επιστημονικό Βήμα,6,191-198. Ανακλήθηκε από: http://www.syllogosperiklis.gr/old/ep_bima/epistimoniko_bima_6/16_giannopoulos.pdf
2) Καλογεροπούλου, Ε., & Μαυροπούλου, Σ. (2006). Τα αδέλφια μας με αυτισμό. Σύλλογος γονέων κηδεμόνων και φίλων αυτιστικών ατόμων Λάρισας. Ανακλήθηκε από: http://www.autismhellas.gr/files/el/aderfiameautismo.pdf
Επικοινωνία με τον συντάκτη
