Όχι πλαστικά σε θάλασσες και ακτές…και παιδικά δωμάτια! – γράφει η Μαριαλένα Νιάκαρη, Ψυχοπαιδαγωγός-Βρεφονηπιοκόμος Προσχολικής Ηλικίας.
Αν μπορούσα να φτιάξω ένα ‘μότο’ για τα πλαστικά παιχνίδια που υπάρχουν στην αγορά και το πόσο κακό κάνουν στη φαντασία, τη δημιουργικότητα του παιδιού αλλά και το περιβάλλον, θα το έκανα, όμως δεν μπορώ να τα συνοψίσω όλα αυτά μέσα σε μία γραμμή.
Γιατί ως παιδαγωγός δεν επιλέγω πλαστικά παιχνίδια όταν παίζω με τα παιδιά στην τάξη ή στο σπίτι; Γιατί δεν προτείνω στους γονείς να αγοράζουν τα παιχνίδια του εμπορίου;
Το παιχνίδι των παιδιών έχει αλλάξει με τα χρόνια. Βλέπουμε όλο και πιο συχνά, παιδιά τα οποία δεν έχουν την ευκαιρία να παίζουν στην καθημερινότητά τους, με μόνη τους διέξοδο από τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες, το παιχνίδι τις Κυριακές. Ταυτόχρονα, παρατηρείται πως το να έχει το παιδί ελεύθερο χρόνο τα σαββατοκύριακα, θεωρείται προνόμιο από τους ενήλικες! Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και παιδιά, που δεν γνωρίζουν πώς να παίξουν καθώς δεν έχουν ‘εξασκηθεί’ αρκετά στο παιχνίδι!
Ο άνθρωπος, έχει φτάσει στο σημείο που έχει φτάσει, εξελικτικά πάνω στη γη, και όχι μόνο, με τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του!
Πριν κατασκευαστούν τα πρώτα σπίτια ή τα σπίτια που έχουμε σήμερα, κάποιος χρειάστηκε να τα φανταστεί και να τα επεξεργαστεί πρώτα μέσα στο κεφάλι του και ύστερα να τα υλοποιήσει. Το ίδιο συμβαίνει με όλα τα πράγματα πάνω στη γη. Κάποιος φαντάστηκε πώς θα είναι αρχιτεκτονικά ένα αεροπλάνο, ένα πλοίο κ.ο.κ. Η φαντασία δεν σταματάει πουθενά. Ένα τραγούδι, μία ταινία, μία ιστορία που διαβάζεις το βράδυ πριν πέσεις να κοιμηθείς. Όλα αυτά κάποιος τα φαντάστηκε.
Το λιγότερο δυνατό κριτήριο λοιπόν, που πρέπει να πληροί ένα παιχνίδι, είναι η ανάπτυξη της φαντασίας του παιδιού.
Τα πλαστικά παιχνίδια του εμπορίου, δυστυχώς, δεν πληρούν αυτό το κριτήριο. Γι’ αυτό λοιπόν το λόγο δε θα με βρεις σύμφωνη και χαρούμενη, αν αντικρίσω ποτέ, έναν χώρο γεμάτο πλαστικά παιχνίδια. Τρεις είναι οι βασικότεροι όμως παράγοντες που κάνουν τα πλαστικά παιχνίδια, τα λιγότερο αγαπημένα μου.
1. Το παιχνίδι παίζει περισσότερο από ό,τι το παιδί!
Τα (πλαστικά) παιχνίδια στις μέρες μας:
- μιλούν
- κινούνται – χορεύουν
- αναβοσβήνουν
- τραγουδάνε και παίζουν μουσική!
Όλα αυτά μεταφράζονται με μία μόνο λέξη: <<υπερπληροφόρηση>>. Έρευνες έχουν δείξει πως η υπερπληροφόρηση και η υπερδιέγερση στην προσχολική ηλικία, μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του παιδιού, στο βαθμό συγκέντρωσής του, στις επιδόσεις του στο σχολείο αλλά και τις κοινωνικές του δεξιότητες. Τα σημερινά παιχνίδια δυστυχώς είναι πανέξυπνα! Τα ξέρουν όλα! Διασκεδάζουν περισσότερο από ό,τι τα ίδια τα παιδιά. Καθώς τα παιχνίδια παίζουν μια χαρά και μόνα τους. Είναι έτσι φτιαγμένα πλέον, που δεν ικανοποιούν το σκοπό για το οποίο είναι κατασκευασμένα: ΝΑ ΠΑΙΖΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΑΖΙ ΤΟΥΣ. Τα παιδιά με τη σειρά τους παρακολουθούν παθητικά το παιχνίδι, το οποίο παίζει πιάνο μόνο του. Το σκυλάκι που κουνιέται πέρα δώθε, γαυγίζει, μιλάει, κλαίει, χοροπηδάει…. Σε αντίθεση με ένα ξύλινο για παράδειγμα σκυλάκι, ή ένα λούτρινο σκυλάκι το οποίο δεν έχει κουμπί για να το πατήσεις και να αρχίζει να γαυγίζει, το παιδί θα <<αναγκαστεί>> να βγάλει το ίδιο τον ήχο του σκύλου και να παίξει επιτέλους με το παιχνίδι, όπως εκείνο θέλει. Θα <<αναγκαστεί>> να σκεφτεί, να βάλει τη φαντασία του να δουλέψει. ΝΑ ΠΑΙΞΕΙ!
2. Τα σημερινά (πλαστικά) παιχνίδια, στοχεύουν στην όλο και πιο πρώιμη ακαδημαϊκή μόρφωση του παιδιού και όχι στην ανάπτυξη της φαντασίας του.
Ένα βρέφος 12 μηνών έχει παιχνίδια τα οποία του έχουν ήδη ‘μάθει’ το αλφάβητο, τα χρώματα, τα σχήματα αλλά και τους αριθμούς. Όλως παραδόξως τα παιχνίδια αυτά ανήκουν στην κατηγορία των πλαστικών παιχνιδιών. Αλήθεια, αναρωτιέμαι, αν ένα μωρό είναι ικανό να αντιληφθεί τόσο αφηρημένες έννοιες, καθόλου χρήσιμες για το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκεται, αλλά και αν αυτός είναι ο στόχος των ανθρώπων που κατασκευάζουν τα παιχνίδια αυτά. Να μάθει δηλαδή ένα βρέφος ποιο είναι το τετράγωνο (;;;) Εδώ χρειάζεται να αναφέρω και τη ρίζα του προβλήματος αυτού: οι κατασκευαστές των προσχολικών παιχνιδιών. Θα έπρεπε να είναι παιδαγωγοί. Άνθρωποι που ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών.
3. Τα πλαστικά παιχνίδια είναι κακόγουστα!
Ας μιλήσουμε λοιπόν για την αισθητική των παιχνιδιών αυτών και ας θέσουμε το ερώτημα αν η αισθητική ‘διδάσκεται’ τελικά ή όχι. O όρος ‘αισθητική’ παράγεται από την ‘αίσθηση’, την εμπειρία που προσλαμβάνουμε μέσω των αισθήσεων. Εάν λοιπόν η εμπειρία που προσλαμβάνει το παιδί, είναι μία εμπειρία που από τα πολλά χρώματα, φωτάκια, ήχους, κινήσεις, το αφήνει σε μία παθητική κατάσταση, μία κατάσταση σύγχησης, μία κατάσταση που δεν του εξάπτει τη φαντασία ή τη δημιουργικότητα, τότε σίγουρα μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει αισθητική και σίγουρα δεν θα καταφέρουμε να μυήσουμε το παιδί στο <<καλό γούστο>>.
Σίγουρα το <<ωραίο>> είναι υποκειμενικό. Όμως όταν αναφερόμαστε στην αισθητική, δεν μιλούμε απαραίτητα για το <<ωραίο>> μόνο εμφανισιακά. Ένα παιδί που χρησιμοποιεί για παράδειγμα ένα αληθινό σερβίτσιο, μπρούτζινο ή γυάλινο, για να παίξει με τις κούκλες του και όχι ένα πλαστικό τυποποιημένο κόκκινο σερβίτσιο, μαθαίνει να σέβεται το ίδιο το αντικείμενο. ΚΑΙ ο σεβασμός λοιπόν, είναι μέσα στα πλαίσια της αισθητικής. Ένα πλαστικό κόκκινο ποτηράκι, αν πέσει δεν θα σπάσει, δεν θα αλλοιωθεί, δεν θα πάθει τίποτα! Ταυτόχρονα, αν λερωθεί και λερωθεί κι άλλο, κι άλλο… δεν θα μας νοιάξει και πολύ. Ωστόσο, με ένα αληθινό αντικείμενο, δεν θα γίνει το ίδιο. Θα νιώσουμε την ανάγκη να το φροντίσουμε και να το καθαρίσουμε μετά από ένα διάστημα.
Έτσι μαθαίνει το παιδί
-
να φροντίζει τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί
-
να τα προσέχει
-
να τα μεταχειρίζεται σωστά
-
μαθαίνει τη λειτουργικότητα των υλικών (πχ: το γυαλί αν το ρίξω κάτω θα σπάσει)
-
αλλά και την αισθητική αυτών: (χρώμα-σχήμα-σχέδιο-ζωγραφική).
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω το πόσο κακό κάνει το πλαστικό στη γη μας, στο περιβάλλον μας. Τα τελευταία χρόνια και λόγω της ρύπανσης του περιβάλλοντος πολλοί περιβαλλοντολόγοι έχουν αρχίσει να εστιάζουν την προσοχή τους και στα πλαστικά παιχνίδια. Λένε ότι εκ’ των πραγμάτων συμβάλλουν και αυτά στην ποσότητα του πλαστικού που καταλήγει στους χώρους υγειονομικής ταφής και στους ωκεανούς κάποιες φορές! Γνωρίζω πως είναι αναπόφευκτο να μην υπάρχει ούτε ένα πλαστικό παιχνίδι στο δωμάτιο του παιδιού σου, και ούτε είναι και η ουσία του άρθρου αυτού. Όμως όλο και περισσότεροι γονείς μου λένε πως το παιδί τους δεν παίζει με τα παιχνίδια που του αγοράζουν, βαριέται εύκολα και συνεχώς γεμίζουν σακούλες με παιχνίδια που το παιδί δεν έχει παίξει ούτε μια φορά!
ΓΟΝΕΙΣ, θα σας συμβούλευα:
- να είναι λιγότερα σε πλειοψηφία τα πλαστικά παιχνίδια, από τα παιχνίδια άχρηστου υλικού, παιχνίδια με φυσικά υλικά (δηλαδή: χώμα, άμμος, νερό, παιχνίδια στην αυλή), ξύλινα παιχνίδια, βιβλία, παιχνίδια καλλιτεχνικής φύσης, (όπως η ζωγραφική) κλπ…
- να αγοράζετε λίγα παιχνίδια και καλά κι ας είναι και πλαστικά, που θα κρατήσουν στο χρόνο.
- να βγαίνετε περισσότερο έξω – παιχνίδι στη φύση/παιχνίδι με άλλα παιδιά
- να ανακυκλώνετε τα παιχνίδια
- να παίρνετε παιχνίδια από δεύτερο χέρι αλλά και να χαρίζετε τα πλαστικά παιχνίδια του παιδιού σας, με τα οποία δεν παίζει πια
