Η 8η Μάρτη είναι μια Αργώ – της Μίνας Κωστοπούλου – Δημοσιογράφος
*το κείμενο είναι αφιερωμένο στη Χρυσάνθη Σ.
Όταν διάβασα τους “Αργοναύτες” της Μάγκι Νέλσον επανεπιβεβαίωσα μέσα μου την πεποίθηση:
Τίποτε δεν είναι σταθερό στο χρόνο, στο χώρο και στο νόημά του, στη σημασία του.
Η “ουσία” των ανθρώπων, των φύλων, των ταυτοτήτων και των ονομάτων που μας δίνουμε, των πραγμάτων γύρω μας, των συναισθημάτων μας, των ιδεών μας και των εννοιών δεν είναι πάγια.
Ξαναθυμήθηκα με το βιβλίο αυτό πως ακριβώς ο ουσιώδης χαρακτήρας της κάθε “ουσίας” έγκειται στην αλλαγή, στον αέναο μετασχηματισμό της.
Με τους “Αργοναύτες” έφερα στο νου μου το σχήμα του σπιράλ. Στα φοιτητικά μου χρόνια με βοήθησε να κατανοήσω τον ρόλο κάθε έννοιας στην ιστορία των ανθρώπων, στην ιστορία της επιστήμης τους και της φιλοσοφίας τους. Για να το πω απλά…
Εκτοτε είχα πειστεί πως τίποτε δεν είναι γραμμικό, τίποτε δεν έχει κέντρο και πυρήνα.
Τα πάντα ρει, κι όλα μετασχηματίζονται με μια σπειροειδή κίνηση -χωρίς αρχή και τέλος.
Και πως στο δίλημμα που θέτει ο Λουί Αλτουσέρ στο ύστερο έργο του -εμπεριέχεται το λουλούδι στο μπουμπούκι; καυτηριάζοντας τον Μαλμπράνς- είχα ταχθεί με την πλευρά του ΌΧΙ.
Κάπως έτσι, χωρίς πάγιο περιεχόμενο, περιγράφει η Μάγκι Νέλσον τη φράση “σ’ αγαπώ” δανειζόμενη ένα παράδειγμα του Ρολάν Μπαρτ για τους “Αργοναύτες”:
“Όπως ακριβώς τα μέρη της Αργούς μπορεί να αντικατασταθούν με τον καιρό αλλά το πλοίο να λέγεται και πάλι Αργώ, κάθε φορά που ο εραστής εκφέρει τη φράση “Σ’ αγαπώ”, το νόημά της πρέπει να ανανεώνεται με κάθε χρήση, καθώς ‘το ίδιο το έργο του έρωτα (σσ. κατά τον Μπαρτ) και της γλώσσας είναι να δίνει σε μία και την ίδια φράση νέους πάντα τόνους'”.
Επανανοηματοδότηση
Γιατί τα γράφω όλα αυτά σε μερικές σκέψεις που θέλω να αφιερώσω στην 8η Μαρτη;
Ίσως για να πείσω ξανά τον εαυτό μου πως όλα αλλάζουν. Να δικαιολογήσω με την αυθεντία του Άλλου πως η έννοια του δικαιώματος σε κάθε αγώνα μπορεί να αλλάζει κι αυτή περιεχόμενα.
Κάποτε για πρώτη φορά οι γυναίκες διεκδίκησαν με το σύνθημα “Ψωμί και Τριαντάφυλλα”. Έτσι διαβάζουμε. Μια χρονιά μετά, στις 8 Μαρτίου 1857, διαδήλωναν στους δρόμους της Νέας Υόρκης οι εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αγώνες επί αγώνων ακολούθησαν, και το σοσιαλιστικό κόμμα στις ΗΠΑ πρώτα, η Σοσιαλιστική Διεθνής μετά, τίμησαν την ημερομηνία αυτή ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Ύστερα, η 8η Μαρτίου έγινε θεσμός το 1975 από τον ΟΗΕ -λίγα χρόνια μετά τα κινήματα της δεκαετίας του ’60.
Τα χρόνια συνέχισαν να παιρνούν και κάποτε φτάσαμε να γιορτάζουμε την ημέρα της γυναίκας μόνο για τα… τριαντάφυλλα. Βλέπεις, καμιά φορά η συλλογική μνήμη είναι κοντή…
Κι ύστερα ήρθε η κρίση, όχι μόνο εδώ…
Η ενδοοικογενειακή βία εντάθηκε, οι εργασιακές και μισθολογικές ανισότητες σε βάρος των γυναικών αυξήθηκαν, η κακοποίηση -λεκτική, ψυχολογική, σωματική- δίνει καθημερινό παρών. Και να (!) που δεν αφορά μόνο τις γυναίκες. Μέσα από όλα αυτά φτάσαμε στο #MeToo που πλέον αγκαλιάζει κάτω από την ομπρέλα του φωνές ανεξαρτήτως φύλου και ταυτότητας.
8η Μάρτη & #MeToo
Η 8η Μάρτη του 2021 συμπίπτει με την “άνοιξη” του ελληνικού #MeToo. Με το ξέσπασμα που ήρθε να επανανοηματοδοτήσει, να ξαναζωντανέψει τα ζητήματα της ισότητας.
Πλέον, η ισότητα δεν είναι θέμα οικονομικό ή ενδοοικογενειακό.
Δεν είναι μόνο αυτό.
Είναι θέμα δημόσιο, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό.
Και δεν είναι γυναικείο.
Είναι θέμα άνευ φύλου για να χωράει κάθε αυτοπροσδιορισμό.
Και αυτό μας το έμαθαν πρώτοι οι ήρωες και οι ηρωίδες του αθλητισμού και της τέχνης, που στάθηκαν απέναντι σε κάθε “ματσό” -αρσενικό, θηλυκό και θεσμικό.
Η 8η Μάρτη 2021 συμπίπτει και με τον ένα χρόνο πανδημίας, αλλεπάλληλων εγκλεισμών, και έξαρσης της βίας στις κλειστές μας πόρτες. Το αισιόδοξο στοιχείο είναι τα αυξημένα ποσοστά των ανθρώπων που αναζητούν βοήθεια. Περίεργη αισιοδοξία πράγματι. Από τη μια χαίρεσαι που μιλούν, από την άλλη αναρωτιέσαι πόσοι ακόμη και γιατί.
Υπό το πρίσμα των συμπτώσεων αυτών, η 8η Μάρτη 2021 δεν είναι απλά μια Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας απλώς και μόνο επειδή φέρει τ’ όνομα.
Είναι μια Αργώ.
Ένα σημαίνον, μια έννοια και υπενθύμιση για την σημαντικότητα του να διεκδικείς, την οποία μπορούμε να γεμίσουμε με νέα περιεχόμενα. Κι έτσι να μην θυμίζει μόνο το αίτημα για ισότητα στην εργασία και στην ψήφο όπως κάποτε, αλλά να συμπεριλάβει την αντίσταση σε κάθε μορφή έμφυλων διακρίσεων, σε κάθε μορφή βίας από και προς την κάθε μια, τον καθένα -όπως θέλει να αυτοπροσδιορίζεται.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Κλείνοντας θέλω να αναφερθώ σε ένα αίτημα και μια εξέλιξη που λίγο έχει ακουστεί μέσα σε όλα όσα συμβαίνουν. Το αίτημα του συλλόγου των εργαζομένων της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων ενάντια στην κατάργηση του ίδιου του θεσμικού οργάνου που εκπροσωπούν.
Παραθέτω όπως κοινοποιούν:
Επικοινωνία με τον συντάκτη“Από το 2019, η αυτοτέλειά της ΓΓ Ισότητας των Φύλων και ο οριζόντιος χαρακτήρας υπονομεύθηκαν με δύο τρόπους: με τη μετακίνησή της στο Υπουργείο Εργασίας από το Υπουργείο Εσωτερικών και στη συνέχεια, με τη μετονομασία της σε Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (2019) και σε Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (2021).
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις δηλώσεις της Υφυπουργού Δημογραφικής Πολιτικής και Οικογένειας (στην οποία υπάγεται πλέον η Γραμματεία), περί άρρηκτης σύνδεσης δημογραφικού και ισότητας των φύλων, κάνουν ορατό τον κίνδυνο αποστέρησης του οριζόντιου και διακριτού χαρακτήρα των πολιτικών ισότητας και της αναγωγής τους σε αμφιβόλου χρησιμότητας «εργαλειακές» πολιτικές στην υπηρεσία του δημογραφικού”.