Αγόρι ή Άντρας; Boys will be boys… Γράφει η Θεώνη Αποστόλου.
Τα αγόρια δεν θα αλλάξουν ποτέ. Μια μικρή φράση που συνοδεύεται από ένα μικρό χαμόγελο, συνήθως συνωμοτικό. Τα αγόρια δεν θα γίνουν ποτέ άντρες, όχι πραγματικά. Θα μείνουν για πάντα παιδιά. Παράλληλα οι άντρες δεν κλαίνε, ακούει ο 5χρονος Κωστάκης όταν ο Γιωργάκης του παίρνει το παιχνίδι στο νηπιαγωγείο. Τα πρότυπα που έχει ο κάθε Κωστάκης είναι αυτά του σκληρού άντρα, που δεν εκδηλώνει συναισθήματα, που χρησιμοποιεί βία για να πάρει αυτό που θέλει, που ο εαυτός του είναι πάντα πρώτος και ο υπόλοιπος κόσμος σε δεύτερη μοίρα. Είναι ο ήρωας της ιστορίας του, χωρίς αδυναμίες και χωρίς υποχρεώσεις. Και αυτή είναι και η πιο εύκολη και ωραία ιστορία να πουλήσεις σ’ ένα παιδί:
κανείς δεν μπορεί να σε πειράξει αν δεν σε νοιάζει,
ο φόβος είναι αδυναμία,
βασικά κάθε συναίσθημα είναι αδυναμία,
καλύτερα να σε φοβούνται παρά να σε λυπούνται.
Κι ο Κωστάκης μεγαλώνει και γίνεται Κώστας…
Τα χρόνια πέρασαν και πολλά έχουν αλλάξει: όλοι στο σχολείο τον ξέρουν, αλλά τον φοβούνται. Μιλούν γι’ αυτόν πίσω απ’ την πλάτη του, αλλά δεν τον νοιάζει. Ο πατέρας του είναι περήφανος, ο γιος του έγινε άντρας. Η μητέρα του ακόμη του φέρνει πορτοκαλάδα -φρεσκοστυμμένη, χωρίς κομματάκια- για να τον βοηθήσει με το διάβασμα. Της μιλάει απότομα. Μια φορά τον διέκοψε από ένα παιχνίδι, έχασε τη συγκέντρωσή του κι έχασε την πίστα. Της φώναξε, μόνο που δεν της έφερε την πορτοκαλάδα καπέλο. Η μητέρα του έφυγε με την όπισθεν απ’ το δωμάτιο χωρίς να πει κουβέντα. Το έριξε στην εφηβεία. Ο Κώστας σκέφτηκε ότι θα έπρεπε να νιώσει άσχημα, αλλά μετά θυμήθηκε τον πατέρα του, που στην τελική τα ίδια κάνει. Αν ζητούσε συγγνώμη θα χαλούσε η εικόνα που φτιάχνει τόσα χρόνια. Θα απογοήτευε τον εαυτό του, μα πάνω απ’ όλα τον πατέρα του.
Ο Κώστας πέρασε την εφηβεία, αλλά δεν άλλαξε…
Τη θέση της μητέρας του πήρε η κοπέλα του, που τον φρόντιζε το ίδιο και τύγχανε της ίδιας συμπεριφοράς. Στη δουλειά του ήταν καλός, το αφεντικό του επαινούσε τις επιδόσεις του και έπαιρνε την επιβεβαίωση που χρειαζόταν: δεν έκανε τίποτα λάθος. Ποτέ του δεν είχε κάνει τίποτα λάθος, πώς θα μπορούσε άλλωστε; Ακόμη κι όταν η κοπέλα του τον άφησε, δεν έφταιγε κάτι που έκανε αυτός, ούτε στο ελάχιστο. Έφταιγε εκείνη που δεν τον εκτίμησε, που δεν κατάλαβε ποτέ τι θα μπορούσε να της προσφέρει ενώ ήταν πεπεισμένος ότι τον είχε απατήσει. Γιατί έτσι είναι οι γυναίκες.
Βέβαια όλο αυτό είναι μια τεράστια γενίκευση, αλλά δεν σταματά να έχει μέσα δόσεις αλήθειας!
Μαθαίνουμε τα αγόρια μας να είναι δυνατά, οι προστάτες της οικογένειας. Για να είναι δυνατά πρέπει να είναι κενά από κάθε συναίσθημα. Αλλά η δύναμη αυτή έρχεται με συνέπειες. Μαθαίνουμε τα κορίτσια μας να είναι γυναίκες, να είναι ό,τι θέλουν οι άντρες να είναι, γιατί εξάλλου αυτοί θα τις προστατεύσουν. Οι γυναίκες -απ’ τις σουφραζέτες μέχρι σήμερα- έχουν κάνει εξαιρετικά και τεράστια βήματα για να ανακαλύψουν και να διεκδικήσουν τη θέση τους στην κοινωνία σαν ανεξάρτητα όντα και όχι σαν παράσιτα των συζύγων τους. Αυτό είναι μια συζήτηση που δεν έχει σταματήσει να γίνεται κι έχει ακόμη πολύ δρόμο ακόμη.
Παρόλα αυτά, σε μια κοινωνία που αλλάζει κι εξελίσσεται, ξεχνάμε να μιλήσουμε για την καταπίεση που δέχονται οι άντρες. Μα πώς γίνεται να καταπιέζονται, αφού ωφελούνται απ’ το σύστημα; Αφού η πατριαρχία υφίσταται ακόμη, τι στερούνται οι άντρες; Αν το παράδειγμα του Κώστα, ενός άντρα δεν ήταν αρκετό για να απαντήσει σ’ αυτά τα ερωτήματα, ας μιλήσουμε για την τοξική αρρενωπότητα.
Τι είναι η τοξική αρρενωπότητα;
Πολύ απλά, είναι μια περιγραφή του πώς πολλά αγόρια μαθαίνουν να είναι άντρες. Εξαλείφονται όλα τα συναισθήματα, εκτός ενδεχομένως του θυμού που παίζει κεντρικό ρόλο. Στιγματίζονται αν είναι λυπημένοι, ερωτευμένοι, φοβισμένοι, χαρούμενοι ή γενικώς αν νιώθουν κάτι πέρα από θυμό. Τα αγόρια οφείλουν να ενστερνίζονται τον ρόλο του σκληρού άντρα με τον ίδιο τρόπο που τα κορίτσια οφείλουν να ενστερνίζονται τον ρόλο της συναισθηματικής γυναίκας. Οφείλουν να απαιτούν και τα κορίτσια οφείλουν να προσφέρουν, κι αυτό απλώνει τα πλοκάμια του σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, απ’ τον τρόπο που επιλέγουν να ντύνονται και το τι ταινίες βλέπουν, μέχρι τον τρόπο που φέρονται στους φίλους και στους συντρόφους τους.
Τόσο τα πρότυπα που τίθενται για τους άντρες όσο αυτά που τίθενται για τις γυναίκες είναι σουρεαλιστικά.
Eυτυχώς είμαστε σε μια φάση που έχουμε αρχίσει να το βλέπουμε αυτό. Είναι δύσκολο, έως αδύνατο, να υπάρχει η απαίτηση να χωράμε όλοι σε συγκεκριμένα κουτάκια, ειδικά απ’ τη στιγμή που η εποχή μας προσφέρει τόσα ερεθίσματα και τόσες επιλογές στο τι μπορούμε να είμαστε, αρκεί να το δούμε και να το εκμεταλλευτούμε. Αλλά η τοξική αρρενωπότητα, μεταξύ άλλων, φοράει παρωπίδες στα αγόρια της. Τα φροντίζει με το δικό της μοναδικό τρόπο, κάνοντάς τα τα τέλεια στρατιωτάκια και δεν τα αφήνει να δουν πέρα απ’ τον εαυτό τους. Έχει όμως πολύ αυστηρούς κανόνες: δεν μπορείς να ντύνεσαι όπως θες, δεν μπορείς να μιλάς όπως θες, δεν μπορείς να αγαπάς όπως θες και πολλά ακόμη που δεν μπορείς να τα κάνεις όπως θες. Πρέπει να είσαι άντρας. Οι άντρες δεν φοράνε ροζ, δεν κάνουν δουλειές στο σπίτι, δεν γράφουν ποίηση, δεν ακούν ποπ μουσική, και προς Θεού, δεν είναι ομοφυλόφιλοι. Οι άντρες βλέπουν ποδόσφαιρο (άντε μπάσκετ), ασχολούνται με αυτοκίνητα (άντε μοτοσυκλέτες), βρίζουν, πίνουν, καπνίζουν και προπαντός, αλλάζουν γυναίκες σαν τα πουκάμισα.
Αν τα κάνεις όλα αυτά, και είσαι ένας πετυχημένος και με τη βούλα πλέον άντρας, είσαι εντάξει. Κάθεσαι πίσω, ηρεμείς και ρεμβάζεις όλα όσα έχεις πετύχει. Προσπαθείς να αγνοήσεις τις τύψεις ότι κάτι έκανες λάθος ενώ τα έχεις κάνει όλα σωστά. Έμεινες αγόρι, κι όλοι γύρω σου σε συγχαίρουν γι’ αυτό.
