Δημοσιογράφος: Η περιέργεια ως… επάγγελμα!, γράφει η Μίνα Κωστοπούλου – Δημοσιογράφος.
Η αλήθεια μου είναι ότι ποτέ δεν μου τέθηκε το ερώτημα “τι είναι δημοσιογράφος”.
Έχοντας αφιερώσει 4 χρόνια προπτυχιακών σπουδών στα ΜΜΕ και την επικοινωνία… Έχοντας εργαστεί σε site, σε εφημερίδες, σε γραφεία Τύπου, ακόμη και στο ευρωκοινοβούλιο σε σχετικές θέσεις… Ποτέ δεν με ρώτησε κανείς -ούτε οι φίλες και οι φίλοι μου, ούτε οι δικοί μου, ούτε και οι καθηγητές μου- τι είναι η δουλειά μου. Κι ούτε εγώ αναρωτήθηκα ποτέ για την “ταυτότητα” του επαγγέλματος που κάνω. Το μόνο που ξέρω είναι ότι και το πρόγραμμα σπουδών μου στο σχετικό τμήμα του ΕΚΠΑ και οι εκάστοτε επαγγελματικές μου επιλογές μου έμαθαν πολλά και διάφορα, λίγο (ή και πιο πολύ) και απ’ όλα. Μέχρι στατιστική έχω διδαχθεί, ενώ η πρώτη μου δουλειά (έμμισθη) ήταν να γράφω για χρηματιστήρια και τράπεζες χωρίς την παραμικρή γνώση οικονομικών εξαρχής!
Τα χρόνια που σπούδασα και δουλεύω έχω συνεργαστεί με δημοσιογράφους, έχω συναντήσει επικοινωνιολόγους, έχω γνωρίσει επαγγελματίες του χώρου της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας που ουδέποτε έκαναν αντίστοιχες σπουδές. Κι όμως υπήρξαν ή και παραμένουν πολύ καλοί σε αυτό που κάνουν.
Με τρία όμορα πανεπιστημιακά τμήματα στην Ελλάδα, με παρεμφερή τμήματα ΤΕΙ και με δεκάδες ιδιωτικές σχολές δημοσιογραφίας και μέσων ή marketing, δυστυχώς τα επαγγελματικά δικαιώματα του δημοσιογράφου δεν αναγνωρίζονται ρητά στην Ελλάδα.
Πρόκειται για μια δουλειά που μπορεί να κάνει ο καθένας – αρκεί να το θέλει, να έχει μεράκι στη γραφή ή το λόγο, και να κερδίσει πρόσβαση σε πηγές.
Στο needhelp.gr…
συμβάλλω με την ιδιότητα μου αυτή του δημοσιογράφου και επικοινωνιολόγου, που συγκεκριμένο ορισμό ακόμη δυσκολεύομαι να της δώσω. Αλλά στις γραμμές που ακολουθούν θα κάνω μια προσπάθεια, κρατώντας στο μυαλό και την καρδιά μου το πιο σημαντικό που έχω μάθει: τα λόγια μιας αγαπημένης μου αρχισυντάκτριας.
“Μίνα μου, κάνουμε μια δουλειά που πληρωνόμαστε για να ικανοποιούμε την περιέργεια μας”.
Κι όντως είχε δίκιο! Αρκεί να σας πω πως ένα από τα πιο αγαπημένα μου και πολυδιαβασμένα ρεπορτάζ (σε ημερήσια εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας και με σοβαρό προφίλ) ήταν αυτό για τα ξενοδοχεία ημιδιαμονής και την πελατεία τους εν μέσω κρίσης! Ήμουν περίεργη να μάθω αν οι νέοι τα επιλέγουν πιο συχνά αφού, λόγω της κρίσης, δυσκολεύονται να μείνουν μόνοι. Βλέπετε, είχα αυτή τη συζήτηση με φίλους πριν προτείνω στην αρχισυνταξία μου (και την πείσω) για το θέμα αυτό, και εκείνοι μου έδωσαν την ιδέα. Έτσι απλά, σε μια φοιτητική παρέα, μου γεννήθηκε μια περιέργεια που ήθελα να ικανοποιήσω (δεδομένου ότι είχα την τύχη να μένω μόνη μου).
Τι είναι, λοιπόν, δημοσιογράφος;
Δημοσιογράφος…
Είναι ένας επαγγελματίας που συγκεντρώνει και επεξεργάζεται πληροφορίες. Καταγράφει ή/και σχολιάζει, με σκοπό την διάχυση της πληροφορίας και την ενημέρωση του κοινού.
Το δικαίωμα της πρόσβασης στην πληροφορία και την ενημέρωση είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο στη χώρα μας, καθώς και στα δημοκρατικά καθεστώτα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατοχυρώνεται από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο δημοσιογράφος δεν είναι απλώς ένας κειμενογράφος.
Κείμενα μπορεί να γράψει ο οποιοσδήποτε ειδήμων ή μη πάνω σε οποιοδήποτε ζήτημα ή τομέα.
Ο δημοσιογράφος έχει…
Ως στοχοθεσία την ενημέρωση του κοινού.
Ως δικαίωμα την ελευθερία της έκφρασης και την εκφορά γνώμης.
Ως “υποχρέωση” την έρευνα πάνω σε ζητήματα της επικαιρότητας ή μη.
Ως δημοσιογράφος μπορεί να ορίζεται:
- ένας παρουσιαστής (ειδήσεων ή εκπομπής)
- ένας συνεντευξιαστής
- ένας αρθρογράφος
- ένας ανταποκριτής ειδήσεων
- ένας ρεπόρτερ (με εξειδίκευση πάνω σε ένα τομέα – ρεπόρτερ οικονομικών, εκπαιδευτικών, δικαστικών, κ.α.)
- ένας ερευνητής
- και τέλος, ακόμη και ένας εκπρόσωπος Τύπου.
Ένας δημοσιογράφος οφείλει να αξιοποιεί τα διαθέσιμα τεχνολογικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Έτσι, διευκολύνει τη διάχυση της γνώσης και της πληροφορίας. Σήμερα είθισται πολλοί δημοσιογράφοι να δουλεύουν αποκλειστικά και μόνο δια των social media.
Ο δημοσιογράφος πέρα από δεξιότητες στην γραφή και την μετάδοση της πληροφορίας, συνήθως διαθέτει ιδιαίτερα οξυμένες επικοινωνιακές δεξιότητες. Επίσης, βοηθούν και οι δεξιότητες που αφορούν στην εμβάθυνση των διαπροσωπικών επαφών, προκειμένου να μπορέσει να αντλήσει τις πληροφορίες που του χρειάζονται.
Είθισται να θεωρείται ότι ο δημοσιογράφος οφείλει να είναι αντικειμενικός. Τι ορίζει όμως την αντικειμενικότητα;
Μόνο και μόνο η επιλογή του χρόνου και του μέσου δημοσιοποίησης της πληροφορίας δίνει ένα πρόσημο στην ίδια την πληροφορία. Εξάλλου, ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει ένας φοιτητής δημοσιογραφίας είναι η γνωστή ρήση του Μάρσαλ Μακ Λούαν:
“Το μέσο είναι το μήνυμα”
Πρόσφατα σκάνδαλα μεγάλου βεληνεκούς (από τα WikiLeaks μέχρι το σκάνδαλο Novartis που απασχολεί ιδιαίτερα τη χώρα μας) μας έφεραν αντιμέτωπους με την έννοια του “μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος” (whistleblower). Η υπόθεση της δολοφονίας της Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλιθία προ τριών (16/10/2017) ετών αποτέλεσε σταθμό για την καθιέρωση του βραβείου για «δημοσιογράφους, μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και υπερασπιστές του δικαιώματος στην πληροφόρηση». Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από την Ευρωομάδα της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Από το 2020- θεσπίζεται από το ίδιο το Ε/Κ.
Το βραβείο «Caruana Galizia»
Προς τιμήν της Μαλτέζας δημοσιογράφου που εξειδικευόταν σε ζητήματα κυβερνητική διαφθοράς, το ξέπλυμα χρήματος και το οργανωμένο έγκλημα. Το Ευρωκοινοβούλιο ανακοίνωσε σχετικά πως “θεωρεί το ζήτημα της προστασίας της ελευθερίας του Τύπου σε όλο τον κόσμο ζωτικής σημασίας για τις δημοκρατικές κοινωνίες και ιδιαιτέρως της προστασίας των δημοσιογράφων που ασχολούνται με την ερευνητική δημοσιογραφία κατά την άσκηση των καθηκόντων τους”.
Η διαχείριση του βραβείου, σύμφωνα με το ευρωκοινοβούλιο, θα πραγματοποιείται από ανεξάρτητο συνεργάτη-μέσο ενημέρωσης με έδρα την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναμένεται να προκηρυχθεί πρόσκληση υποβολής αιτήσεων για την επιλογή του οργανισμού αυτού άμεσα. Η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για υποβολή αιτήσεων υποψηφιότητας για το βραβείο αναμένεται να προκηρυχθεί κοντά στις 3 Μαΐου 2021 (Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου).
Η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ) υιοθέτησε τον Ιούνιο του 2019 τον Παγκόσμιο Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, σε συνέχεια της Διακήρυξης των Αρχών του Λειτουργήματος των Δημοσιογράφων το 1954. Τον Παγκόσμιο Χάρτη έχει υιοθετήσει και η ΕΣΗΕΑ, ο εθνικός φορέας εκπροσώπησης των δημοσιογράφων στη χώρα μας (Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών). Η ΕΣΗΕΑ σημειωτέο δεν αναγνωρίζει ως δημοσιογράφους τους συντάκτες αποκλειστικά σε ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, γεγονός που αποτελεί διαχρονικό αίτημα του κλάδου. Η πρόσφατη θέσπιση του Μητρώου Πιστοποιημένων Online Media στη χώρα μας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την αναγνώριση της ύπαρξης αρχικά, καθώς και των δικαιωμάτων των εργαζομένων στα sites.
