Προνόμια & Ανιδιοτέλεια – γράφει η Θεώνη Αποστόλου – Κοινωνιολόγος.
Προνόμια είναι τόσα πολλά πράγματα. Είναι μια λέξη που περικλείει κάθε τι μεγάλο και μικρό που απολαμβάνουμε, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.
Είναι τα όμορφα πράγματα σ’ αυτή τη ζωή, αυτά για τα οποία παλεύουμε.
Είναι όμως και κάποια που θεωρούμε δεδομένα, που μας δίνουν τη δυνατότητα να παλεύουμε για περισσότερα.
Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι προνόμιο είναι ό,τι έχουμε και ίσως ό,τι είμαστε.
Τα προνόμια είναι τόσα πολλά που δεν φτάνει ένα κείμενο για να τα απαριθμήσουμε όλα. Πολύ πιθανό να μη φτάνει ούτε ένα ολόκληρο βιβλίο.
Τι μετράμε όμως σαν προνόμιο; Πώς ξεχωρίζονται απ’την βασική ανθρώπινη ανάγκη;
Στην οποιαδήποτε κοινωνία, στον οποιοδήποτε κόσμο, που δεν είναι ίσος και δίκαιος, σχεδόν τα πάντα μπορούν να θεωρηθούν προνόμια. Τρεχούμενο, καθαρό νερό, φαγητό, στέγη, φίλοι, αγάπη, εκπαίδευση, διασκέδαση, ψυχαγωγία. Η λίστα είναι πραγματικά ατελείωτη, γιατί αυτά που έχει κάποιος δεν τα έχει κάποιος άλλος, καθιστώντας τον πρώτο προνομιούχο απέναντι στο δεύτερο. Άρα λοιπόν, το προνόμιο μπορεί να πάρει χιλιάδες διαφορετικές μορφές ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο αναφερόμαστε και τη βαρύτητα που δίνει ο καθένας στο πλαίσιο αυτό.
Για να διαβάζετε αυτό το κείμενο, σημαίνει ότι έχετε πρόσβαση στο διαδίκτυο…
Αυτό, για παράδειγμα, είναι ένα προνόμιο. Όπως και το ότι φάγατε κάτι σήμερα ή ήπιατε νερό. Ότι μιλήσατε με έναν δικό σας άνθρωπο. Ότι δουλέψατε. Ότι το βράδυ έχετε ένα κρεβάτι να σας περιμένει. Ότι αύριο θα ξυπνήσετε και η μέρα θα είναι ίδια. Η ρουτίνα -ειδικά υπό τις παρούσες συνθήκες- για κάποιους είναι κάτι το τρομακτικό, και δικαιολογημένα. Για άλλους όμως είναι δώρο που δεν ξέρουν αν θα λάβουν ποτέ.
Μιλώντας για τις παρούσες συνθήκες, η υγεία μας είναι κάτι που ενδεχομένως να μάθαμε να αξιολογούμε ως προνόμιο, είτε αναφερόμαστε στη σωματική, είτε στην ψυχική. Το ιδανικό θα ήταν ο κάθε άνθρωπος να μπορεί να έχει την ιατρική περίθαλψη που χρειάζεται, αλλά κι αυτό, ρεαλιστικά, δεν είναι σίγουρο.
Σκεπτόμενοι τα προνόμια που έχουμε ατομικά, είναι εύκολο να αισθανθούμε άσχημα.
Μια φίλη μου ας πούμε, το καλοκαίρι έκανε στο γραφείο ένα τεστ για να δει πόσο προνομιούχα είναι, και είχε απ’ τα υψηλότερα σκορ ανάμεσα στους συνεργάτες της κι απογοητεύτηκε με το αποτέλεσμα. Όχι για κάποιο άλλο λόγο πέρα απ’το ότι δεν ήξερε την ιστορία πολλών από τους συναδέλφους της κι ένιωσε άσχημα που είχε μια καλύτερη ζωή -σύμφωνα πάντα με το τεστ- από αυτούς. Όντως, η φίλη μου είναι μια λευκή, ετεροφυλόφιλη γυναίκα, που για κάποια χρόνια πήγε σε ιδιωτικό σχολείο, πέρασε μέσω πανελληνίων σε ΑΕΙ της επιλογής της κι ενώ δεν ήταν ποτέ της ιδιαίτερα ευκατάστατη, δεν πέρασε ποτέ κάτω από το όριο της φτώχειας. Κανείς δεν της έχει φερθεί άσχημα λόγω της θρησκείας της, του χρώματος του δέρματός της ή της έλλειψης μόρφωσης.
Βέβαια, δεν είχε το προνόμιο του να έχει γεννηθεί άντρας σε μια βαθύτατα πατριαρχική και σεξιστική κοινωνία, οπότε έχει υπάρξει θύμα τέτοιων, φυλετικών, διακρίσεων. Αλλά αυτό ήταν από τα λίγα πράγματα που υπέδειξε αυτό το τεστ που κάπως ισοβάθμιζε το σκορ.
Ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να είναι στη θέση της φίλης μου, και να νιώσει άσχημα για αυτά που η ζωή του έχει προσφέρει απλόχερα και δεν δίστασε να τα εκμεταλλευτεί.
Είναι σαφώς σημαντικό να αναγνωρίζουμε και να εκτιμάμε όσα έχουμε, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε και το τι μπορούμε να κάνουμε με αυτά που έχουμε.
Το προνόμιο συνήθως γεννά καλοσύνη.
Είμαστε εμείς καλά κι άρα έχουμε το απόθεμα να βοηθήσουμε και κάποιον άλλο να είναι λίγο καλύτερα, μια διαδικασία που μας κάνει κι εμάς να νιώθουμε καλά γιατί έχουμε προσφέρει, δημιουργώντας έτσι έναν ατέρμονο κύκλο. Τα προνόμιά μας λοιπόν, μας βοηθούν να κάνουμε έναν κόσμο έστω λίγο καλύτερο, στον βαθμό που μπορεί ο καθένας.
