Εκδίκηση: τι γεύση έχει; Τι σκοπούς; Που καταλήγουμε; Υπάρχει εναλλακτική μέθοδος; Η Νάντια Σπαθοπούλου μας εξηγεί.
Η έννοια της εκδίκησης υπάρχει από πάρα πολύ παλιά. Βοήθησε στην εξέλιξη του είδους μας. Οι απατεώνες και οι προδότες τιμωρούνταν και επικρατούσε η δικαιοσύνη. Έχει περάσει στα γονίδια μας.
Συχνά, η εκδίκηση είναι η πρώτη σκέψη που μας έρχεται στο μυαλό αφού νιώσουμε θυμωμένοι, αδικημένοι, ντροπιασμένοι ή πληγωμένοι. Ο σκοπός μας είναι να βρούμε έναν τρόπο να νιώσουμε ξανά καλά. Να κάνουμε κάτι που θα μας επαναφέρει στην κατάσταση που ήμασταν πριν. Είναι φυσιολογικό λοιπόν να σκεφτούμε ότι η εκδίκηση θα καλύψει αυτή την ανάγκη μας. Αυτό που συμβαίνει συνήθως όμως είναι ότι η ικανοποίηση που νιώθουμε έχοντας πληρώσει τον άλλον με το ίδιο νόμισμα δεν έχει μεγάλη διάρκεια. Λειτουργεί άμεσα αλλά δεν κρατάει για πολύ.
Φαίνεται ότι η εκδίκηση έχει σαν αποτέλεσμα να συμβούν δύο κακά αντί για ένα. Για παράδειγμα, κάποιος βλάπτει το σκυλάκι που έχω στην αυλή μου. Θα βλάψω και εγώ τη γάτα του και το αποτέλεσμα στην ουσία θα είναι να έχουμε χάσει και οι δύο τα κατοικίδια μας. Επιπλέον, ενδέχεται η συμπεριφορά μας να έρχεται σε αντίθεση με τις ηθικές μας αξίες. Τότε αυτό θα μας οδηγήσει στο να αισθανόμαστε τύψεις για την πράξη μας και αυτό θα σβήσει την ευχαρίστηση που μπορεί να εισπράξαμε αρχικά. Έτσι είναι σαν αυτό που κάνουμε τελικά να επιστρέφει και να πληγώνει εμάς.
Έχουμε τη δυνατότητα επιλογής.
Όταν έρχεται η ώρα που νιώθουμε το θυμό να μας κατακλύζει και την τάση για εκδίκηση, μπορούμε να αναρωτηθούμε μερικά πράγματα ώστε να φιλτράρουμε πρώτα την κατάσταση.
‘Είμαι σίγουρος ότι αυτός που με πλήγωσε το έκανε σκόπιμα;’
Καμιά φορά μπορεί να παίρνουμε τα πράγματα προσωπικά ενώ δεν είναι. Ίσως οι άλλοι δεν ξέρουν ότι οι πράξεις τους θα μας πληγώσουν. Ίσως δεν το έκαναν με αυτόν το σκοπό. Ή ίσως η πράξη τους είχε να κάνει περισσότερο με εκείνους και όχι τόσο με εμάς όπως μπορεί να φαίνεται.
‘Το να του κάνω αντίποινα θα βοηθήσει ή θα χειροτερέψει τη σχέση μας;’
Κάποιες φορές αυτό εξαγριώνει και τον άλλον. Πιθανόν να θέλει να μας ανταποδώσει και αυτός με τη σειρά του. Η εμπιστοσύνη χάνεται και η σχέση καταστρέφεται.
‘Μπορεί αυτό το άτομο να μάθει από εμένα;’
Αξίζει να σκεφτούμε αν το άτομο που έχουμε απέναντι μας είναι πιθανό να εκλάβει την πράξη μας ως ένα μάθημα. Να συνειδητοποιήσει τι έκανε και να ωριμάσει μέσα από αυτό.
‘Τι καλό θα βγει από την εκδίκηση που θα πάρω;’
Πολλές φορές υπερεκτιμούμε κάποια πράγματα. Θεωρούμε ότι ο πόνος του άλλου θα είναι αρκετός ώστε να νιώσουμε ικανοποίηση και ότι επήλθε δικαιοσύνη. Δεν συμβαίνει όμως έτσι τελικά.
‘Πώς ένιωσα τις προηγούμενες φορές που πήρα εκδίκηση από κάποιον;’
Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν είναι πιθανό να θυμηθούμε κάποια στιγμή που επαναλάβαμε μια πράξη εκδίκησης. Αξίζει να αναλογιστούμε τι πετύχαμε τελικά και πόσο κράτησε η ικανοποίηση που πήραμε.
‘Έχω κάνει ποτέ κι εγώ παρόμοια λάθη;’
Καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι είμαστε όλοι άνθρωποι και τα λάθη είναι ανθρώπινα. Μπορούμε να σκεφτούμε πώς ήταν για εμάς όταν είχαμε βρεθεί από την απέναντι πλευρά, όταν εμείς πληγώσαμε κάποιον και τι είχαμε ανάγκη από το άλλο άτομο τότε.
‘Πώς θα έπραττα εάν δεν ήμουν θυμωμένος;’
Ο θυμός θολώνει τις σκέψεις μας. Αν ξέρουμε ότι δεν σκεφτόμαστε καθαρά εκείνη την ώρα, μπορούμε να φανταστούμε τι θα κάναμε υπό άλλες συνθήκες ή τι θα συμβουλεύαμε ένα φίλο να κάνει. Καλό είναι να προτιμήσουμε να πάρουμε το χρόνο μας να ηρεμήσουμε και να επεξεργαστούμε την κατάσταση αντί να δράσουμε εν βρασμώ.
‘Με ποιους άλλους τρόπους θα μπορούσα να κάνω το άτομο να καταλάβει πώς νιώθω;’
Η εκδίκηση θα μπορούσε να αποτελεί τελευταία λύση. Ίσως αν έχουμε προσπαθήσει ήδη με άλλους τρόπους να εξηγήσουμε πώς νιώσαμε αλλά το άτομο δεν δείχνει καμία ενσυναίσθηση ή μετάνοια, τότε να επιλέξουμε να του συμπεριφερθούμε με τον ίδιο τρόπο. Αν η σχέση μας του είναι πολύτιμη, το πιθανότερο είναι να κατανοήσει τις συνέπειες των πράξεων του και να προσπαθήσει να αλλάξει.
Εναλλακτικά λοιπόν, μπορούμε να επιλέξουμε να αποκαταστήσουμε τα συναισθήματα μας με διαφορετικό τρόπο. Συζητώντας με το άλλο άτομο ή δουλεύοντας με τον εαυτό μας. Δείχνοντας εμείς στον εαυτό μας τη συμπόνια που θα περιμέναμε από εκείνον. Κατανοώντας ποια ήταν τα κίνητρα του. Συγχωρώντας. Βλέποντας τι μας έμαθε όλο αυτό που συνέβη και πώς μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε προς όφελος μας.
Πριν πάρουμε την απόφαση της εκδίκησης, μας προσκαλώ όλους να σκεφτούμε πώς η εκδίκησή μας θα κάνει αυτόν τον κόσμο καλύτερο.
Επικοινωνία με τον συντάκτη
