Επίδραση γονέων στα παιδιά: το ζεύγος – Μαριαλένα Νιάκαρη

Επίδραση γονέων στα παιδιά: το ζεύγος – Μαριαλένα Νιάκαρη – Ψυχοπαιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας.

Πάνω απ’ όλα………οι γονείς! Η επίδραση του ζεύγους στο παιδί.

“Τη στιγμή που θα πέσουν οι μάσκες οξυγόνου, πρέπει να τις φορέσουν πρώτα οι ενήλικες και μετά τα παιδιά που ενδεχομένως συνοδεύουν. Ο χρόνος που έχετε μέχρι να λιποθυμήσετε είναι 12 δευτερόλεπτα. Θα πρέπει να είστε εσείς καλά, προκειμένου να μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά αργότερα.’’

Αυτό είναι ένα κείμενο γραμμένο από ειδικούς και εξηγεί πολύ απλά, πώς πρέπει να δράσουν οι ενήλικες-γονείς σε περίπτωση πτώσης-βλάβης του αεροπλάνου, αν και εφόσον συνοδεύουν παιδιά. Για να δούμε βγάζει νόημα η οδηγία αυτή; Δεν χρειάζεται πολύ σκέψη…… Ναι. Βγάζει.

Πώς θα βοηθήσεις το παιδί σου αν λιποθυμήσεις πρώτος;

Πολύ απλά, δε θα το βοηθήσεις!Εσύ παρέχεις προστασία στο παιδί σου! Εσύ πρέπει να είσαι καλά!

Αν δεν είσαι εσύ καλά τι σε κάνει να πιστεύεις πως το παιδί θα είναι;

Παρατηρώ πολύ δειλά, την νέα γενιά γονέων, η οποία παραμελεί τον/την σύντροφό του/της,  αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους. <<Όλα για το παιδί!>> λένε…και σταματούν κάθε είδους χόμπι ή ασχολία που είχαν κάποτε… Η μαμά δεν βγαίνει πια βόλτα με τις φίλες της, ο μπαμπάς παραμερίζει τα <<θέλω>> του και το ζευγάρι εκ των υστέρων απομακρύνεται. Μου λένε πολλές φορές πως <<το αγαπάνε πολύ γι’ αυτό παραμελούν τον εαυτό τους>>. Μα, κανείς δεν αμφιβάλει για την αγάπη τους…όμως… 

*Πώς θα μάθεις στο παιδί σου να αγαπά και να φροντίζει τον εαυτό του, όταν εσύ ο ίδιος δεν το κάνεις; 

*Τι αποθέματα ενέργειας θα έχεις όσο τα χρόνια περνούν και δεν έχεις πάει ούτε μία βόλτα να ξεσκάσεις; 

Το παιδί δεν χρειάζεται τον ενήλικα μόνο στο ρόλο του γονέα. Χρειάζεται πρότυπα. Χρειάζεται κάποιον να του μάθει και να του δείξει πράγματα, να του μάθει βιβλία, ταινίες, τραγούδια, να του μάθει τον κόσμο γύρω του. Ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται να επεξεργαστεί και τον κόσμο μόνο του. Τα παιδιά μιμούνται, ταυτίζονται, δημιουργούν την προσωπικότητά τους μέσα από τους γονείς τους και μέσω του χώρου που τους αφήνουν οι γονείς για να εξελιχθούν. 

Το άλλο που αναρωτιέμαι είναι…

Γιατί να μην θέλει κάποιος να κάνει πράγματα για τον εαυτό του ή να κάνει ένα διάλειμμα από τα γονεϊκά του καθήκοντα;

Από πού προέρχεται όλη αυτή η υπερβολή και η ενοχικότητα των γονέων;

Μήπως φταίει η υπερπληροφόρηση που έχουν οι γονείς στις μέρες μας, μέσα στην οποία χάνονται και μπερδεύονται; Μήπως είναι άλλα τα αίτια; Πιο βαθιά; Που σχετίζονται με την προσωπικότητα της μαμάς και του μπαμπά; 

Το προηγούμενο άρθρο εξηγούσε πολύ καλά ποια είναι η επίδραση της μητέρας και του πατέρα ξεχωριστά στην ψυχοσύνθεση του παιδιού τους και ίσως απαντά σε πολλές από τις παραπάνω ερωτήσεις. Ας δούμε όμως τώρα την σχέση που έχουν οι γονείς μεταξύ τους και την επίδραση του ζευγαριού στην ψυχοσύνθεση του παιδιού. Δε θα ‘μιλήσω’ πολύ εγώ. Θα αφήσω την ψυχανάλυση να κάνει τη δουλειά της.

Το θεμελιώδες στοιχείο του οικογενειακού κλίματος, από συναισθηματικής άποψη, είναι ο βαθμός αρμονίας του συζυγικού ζεύγους.

Το παιδί είναι το τρίτο πρόσωπο στη σχέση του ζευγαριού και δεν είναι σε καμία περίπτωση μέσα στο ζευγάρι. Το φοβερό σε όλη αυτήν την υπόθεση είναι πως το παιδί το αντιλαμβάνεται αυτό εξ’ αρχής! Προσπαθεί να μπει ανάμεσα στο ζευγάρι! Διεκδικεί τη μαμά και τον μπαμπά, ζηλεύει, φωνάζει για προσοχή και φροντίδα! Οι γονείς είναι αυτοί που το ξεχνούν…. 

Σύμφωνα με την ψυχανάλυση:

Ο πατέρας κι η μητέρα επηρεάζουν το παιδί όχι μόνον με την ατομική του συμπεριφορά ο καθένας, αλλά και με τη φύση των συζυγικών τους σχέσεων.

Οι βαθιές ανασφάλειες, των γονέων, δημιουργούν αγωνία ή επιθετικότητα οι οποίες φέρουν μετέπειτα και τις εκάστοτε αντιδράσεις. Το παιδί αντιλαμβάνεται τις συγκρουόμενες σχέσεις των γονέων. Τα τρία τέταρτα (!) των παιδιών που υποφέρουν από δυσκολίες χαρακτήρα και συμπεριφοράς έχουν γονείς σε διάσταση. Το παιδί ‘προϊόν’ της σχέσης των γονέων βιώνεται από αυτούς με τα ίδια συναισθήματα που τρέφουν αυτοί για τη διχόνοιά τους. Για παράδειγμα, η μητέρα μπορεί να απορρίψει το παιδί, ‘προϊόν΄ του πατέρα ή, αντίθετα, να προσπαθήσει να το στρέψει εναντίον του.  Η συναισθηματική δυσαρμονία λοιπόν, των γονέων, εκδηλώνεται απέναντι στα παιδιά πολύ περισσότερο από όσο φανταζόμαστε.

Επικοινωνία

Η επιθετικότητα και η αντιπαράθεση εμφανίζονται πολύ συχνά ανάμεσα στα ζευγάρια. Όταν αυτά τα δύο προσδιορίζουν τη σχέση του ζευγαριού και πλέον η σχέση δυσλειτουργεί, τότε σίγουρα ξέρουμε πως κάτι δεν πάει καλά! Το ζευγάρι, με την πάροδο του χρόνου πολλές φορές απομακρύνεται, δεν μιλά όπως παλιά, δεν κάνει παρέα όπως παλιά. Οι γονείς έχουν νεύρα, νιώθουν μοναξιά και είναι ψυχικά κουρασμένοι. Δεν αισθάνονται πως τα συναισθήματά τους γίνονται κατανοητά από τον άλλον. Η επικοινωνία λοιπόν, χτίζει μία υγιή σχέση μέσα σε πλαίσια ασφάλειας, αποδοχής και σταθερότητας. Αν η ίδια η μαμά, για παράδειγμα, δεν αισθάνεται αυτά τα συναισθήματα πώς θα τα αισθανθεί το παιδί;

Πώς το βιώνει το παιδί

Η επικοινωνιακή σχέση που έχει το ζευγάρι γίνεται αντιληπτή από το παιδί. Αν αυτή η σχέση δεν είναι καλή, η μαμά ή ο μπαμπάς, είναι λιγότερο επαρκείς στο γονεϊκό τους ρόλο και δυσκολεύονται να δώσουν στο παιδί προσοχή και ενδιαφέρον. Το παιδί αισθάνεται ένα κενό, θλίψη ή νεύρα. Ωστόσο δεν χρειάζεται να υπάρχουν ακραίες επιθετικές συμπεριφορές ανάμεσα στους γονείς, για να επηρεαστεί το παιδί και να νιώσει ανασφάλεια. Μπορεί η σχέση του ζευγαριού να χαρακτηρίζεται από ψυχρότητα, έλλειψη φροντίδας τρυφερότητας και επικοινωνίας και όχι από επιθετικότητα. Ακόμα όμως και τότε, μπορεί το παιδί να πληγωθεί. Όπως έχω αναφέρει στο άρθρο της Μητρότητας, “Η σχέση ενός παιδιού με τους γονείς του είναι η πρώτη και σημαντικότερη σχέση που γνωρίζει το παιδί. Η πρώτη του κοινωνική συναναστροφή”. Το παιδί λοιπόν μπερδεύεται όσον αφορά τις σχέσεις και το πώς πρέπει να λειτουργεί και να συμπεριφέρεται ένα ζευγάρι μεταξύ του. Επηρεάζει τον τρόπο που και το ίδιο θα λειτουργήσει αργότερα στις προσωπικές του σχέσεις. 

Σεξ

Σύμφωνα με την ψυχανάλυση:

Η σεξουαλική ζωή δεν περιορίζεται στην σεξουαλικότητα. Είναι ο τρόπος του ΄είναι’ απέναντι στους άλλος. Είναι μάλιστα η ουσία της ανδρικής και γυναικείας ευαισθησίας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο μία ύπαρξη στρέφεται προς τις άλλες υπάρξεις. Η ερωτική ισορροπία των γονέων είναι προϋπόθεση ώστε το ζευγάρι να ζει αρμονικά και είναι παράλληλα προϋπόθεση της αρμονικής ανάπτυξης του παιδιού. Χωρίς την σεξουαλική ισορροπία θα υπήρχε το ανικανοποίητο των σωμάτων και επομένως το ανικανοποίητο των επιθυμιών. Αυτές οι ανικανοποίητες επιθυμίες θα τροφοδοτούσαν στο ζευγάρι ανασφάλειες τις οποίες το ίδιο το παιδί θα τις ένιωθε.

Πολλές φορές οι γονείς αναφέρουν πως ο ερχομός ενός μωρού είναι η αιτία της μειωμένης σεξουαλικής τους ζωής. Τις περισσότερες φορές όμως, ο λόγος αυτός είναι η αφορμή και όχι η αιτία. Καθώς βλέπουμε πως η μειωμένη σεξουαλικότητα συνεχίζεται και μετά το πέρας των 12 πρώτων μηνών της ζωής του βρέφους-νέου μέλους που έχει έρθει στην οικογένεια! Είναι πολύ ενδιαφέρον επίσης να αναφερθεί πως αν το ζευγάρι αφήσει να περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς σεξ στη σχέση τους, εύκολα συνηθίζει να ζει και χωρίς αυτό. Ωστόσο, το σεξ, πρέπει να λειτουργεί ως επιθυμία και όχι ως υποχρέωση. Η αρμονία λοιπόν στο ζευγάρι έχει διττή σημασία.

Η επικοινωνία και το σεξ είναι ίσως οι πιο σημαντικοί παράγοντες για μια υγιή σχέση. 

Πώς το βιώνει το παιδί

Βλέπουμε ότι ακόμα και η σεξουαλική ζωή του ζευγαριού γίνεται αντιληπτή από το παιδί καθώς οι γονείς χωρίς ενεργή σεξουαλική ζωή δεν ικανοποιούν όλες τους τις ανάγκες κι επιθυμίες. Αυτό φανερώνεται μετέπειτα με την συμπεριφορά τους. Έχουν πάψει να νιώθουν ασφάλεια και οικειότητα μεταξύ τους και άρα ο τρόπος που επικοινωνούν αλλάζει. Το παιδί φυσικά δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει ακριβώς, λαμβάνει όμως μια διαφορετική συμπεριφορά από εκείνους. Όπως αναφέραμε και στην ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, το παιδί μπερδεύεται. Έχει να αντιμετωπίσει την συμπεριφορά των γονέων η οποία αλλάζει κάθε φορά σύμφωνα με τις σχέσης δεσμού που δημιουργούν εκείνοι μεταξύ τους. 

Καταλήγουμε λοιπόν πως όντως, τα πάντα επηρεάζουν το παιδί λίγο ή πολύ, έμμεσα ή άμεσα! Ακούγεται λίγο τρομακτικό, όμως το σημαντικό είναι να εντοπίζει κανείς το πρόβλημα και να κάνει κάτι γι’ αυτό. Παρ’ όλα αυτά η σχέση που έχει το κάθε ζευγάρι μεταξύ του είναι διαφορετική και το κάθε ζευγάρι την ορίζει και διαφορετικά. Όλα έχουν να κάνουν με τις επιθυμίες και τις επιλογές. 

Ωστόσο η αλήθεια είναι μία:

Το παιδί χρειάζεται έναν ενήλικα, ο οποίος ικανοποιεί τις επιθυμίες του μέσα από τις δικές του διαπροσωπικές σχέσεις και όχι μέσα από το παιδί του.

Χρειάζεται έναν ενήλικα που φροντίζει τον εαυτό του. Ένας τέτοιος ενήλικας είναι συναισθηματικά ώριμος και διαθέσιμος και για τον ίδιο αλλά και για το παιδί του.

Σας χαιρετώ με αυτήν την εικόνα…

 Μαριαλένα Νιάκαρη

Ψυχοπαιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας