Ghosting και σύγχρονες μορφές χωρισμού – της Έβελυν Πατσιούρας – Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια.
Τι είναι το Ghosting, που οφείλεται και πως εμφανίζεται;
Ο όρος Ghosting προέρχεται από το ουσιαστικό ghost που στην αγγλική σημαίνει φάντασμα. Τι σχέση μπορεί να έχει όμως μία τέτοια ορολογία όταν αναφερόμαστε σε διαπροσωπικές σχέσεις; Ίσως να έχετε νιώσει ότι εγκαταλείπεστε απροειδοποίητα από μία, κατά τ’ άλλα ικανοποιητική σχέση. Ίσως να έχετε εγκαταλείψει απροειδοποίητα εσείς. Σε κάθε περίπτωση η μεταξύ σας εξίσωση περιλαμβάνει και ένα…φάντασμα.
Ειδικότερα, το ghosting αναφέρεται σε μία πρακτική/στρατηγική στην οποία κανείς τερματίζει άξαφνα και απροειδοποίητα μία σχέση διακόπτοντας κάθε μορφής επικοινωνία με το άλλο άτομο.
Η λέξη-κλειδί που αρμόζει για να περιγράψει αυτό το ολοένα συχνότερο φαινόμενο, είναι η λέξη εξαφάνιση.
Το άτομο δηλαδή, που καταφεύγει σε αυτή την πρακτική απλώς εξαφανίζεται χωρίς καμία προηγούμενη ένδειξη και χωρίς εξηγήσεις. Αυτός ο νέος τρόπος χωρισμού έχει κερδίζει σημαντικό έδαφος λόγω των σύγχρονων τεχνολογιών και του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι πια αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η προσφυγή στην οθόνη έχει αντικαταστήσει την κατά πρόσωπο αντιμετώπιση. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν όλο και πιο συχνά το διαδίκτυο σαν διαμεσολαβητή για να φλερτάρουν, να διατηρήσουν και να τερματίσουν μία σχέση.
Υπό αυτή την έννοια, ο σύγχρονος χωρισμός γίνεται με συνόπτικές, απρόσωπες διαδικασίες, καθώς έχει πάρει τη μορφή της μη ανταπόκρισης σε μηνύματα και τηλεφωνικές κλήσεις.
Αυτός ο τρόπος τερματισμού της σχέσης παρατηρείται περισσότερο συχνά σε βραχύχρονους ερωτικούς δεσμούς οι οποίοι δεν χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη δέσμευση και αφοσίωση μεταξύ των συντρόφων (Koessler, Kohut & Campbell 2019). Επίπλέον οι έρευνες έχουν αποδείξει πως αυτού του είδους η συμπεριφορά συνδέεται με τη χρήση διαδικτυακών εφαρμογών για γνωριμίες, με το χρόνο που κανείς ξοδεύει σε αυτές τις εφαρμογές, με τη διαδικτυακή επιτήρηση και με τις βραχύχρονες σχέσεις (Navvaro, Yubero,Larrañaga & Víllora, 2020).
Αυτού του είδους η συμπεριφορά δεν παρατηρείται μόνο στις ερωτικές αλλά μπορεί να συμβεί εξίσου και στις φιλικές, ενδοοικογενειακές ή εργασιακές σχέσεις. Πόσες φορές έχουμε έρθει αντιμέτωποι με τη δυσάρεστη συνθήκη της αναμονής όταν ένας ερωτικός σύντροφος, φίλος, συγγενής ή υποψήφιος εργοδότης αδιαφόρησαν για τα συναισθήματά μας και δεν έστειλαν έστω ένα τυπικό επεξηγηματικό μήνυμα; Πόσοι άνθρωποι έχουμε νιώσει ασέβεια ως προς το πρόοσωπό μας όταν αντί για λόγια εισπράξαμε αδιαφορία; Και αντίθετα, πόσοι έχουμε αδικήσει και παραβλέψει τα συναισθήματα των άλλων;
Η ψυχολογία πίσω από το Ghosting
Μολονότι δεν έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες, γνωρίζουμε πως ο άνθρωπος φάντασμα κατέχει συνήθως ένα συγκεκριμένο ψυχολογικό προφίλ. Σε κάθε περίπτωση μία τέτοια συμπεριφορά λέει τελικά πολλά περισσότερα γι’ αυτόν που την εκδηλώνει παρά για το άτομο στο οποίο κατευθύνεται.
Από τη μία, αυτοί που εγκαταλείπουν…
Αποφευκτικό μοντέλο προσκόλλησης
Τις περισσότερες φορές πρόκειται για ένα άτομο το οποίο έχει αναπτύξει ένα απορριπτικό-αποφευκτικό μοντέλο προσκόλλησης ως απόρροια της σχέσης του με την πρωταρχική φιγούρα που του παρείχε φροντίδα. Όταν η βασική τροφός συνήθως η μητέρα δεν είναι σε θέση, λόγω δικών της ανεπίλυτων προβλημάτων, να ανταποκριθεί στις ανάγκες του βρέφους για εγγύτητα και φροντίδα τότε το βρέφος αντί για ικανοποίηση βιώνει τη ματαίωση των αναγκών του (Bowlby, 1969).
Στο παρελθόν ενός ανθρώπου-φάντασμα υπάρχει συνήθως μία απορριπτική μητέρα.
Και η ίδια φοβόταν την εγγύτητα ή και το σωματικό άγγιγμα με αποτέλεσμα να συμπεριφέρεται τιμωρητικά και απορρηπτικά στις ανάγκες του βρέφους για στενή επαφή.
Κατά συνέπεια το βρέφος, έχοντας ως παράδειγμα αυτόν τον πρωταρχικό δεσμό εσωτερικεύει υποθέσεις και δημιουργεί προσδοκίες για τις μετέπειτα διαπροσωπικές του σχέσεις, βασιζόμενο σε αυτή την πρωταρχική εμπειρία.
Κάπως έτσι, η υπόθεση πως οι κοντινές σχέσεις πληγώνουν και πως η εγγύτητα σύντομα δίνει τη θέση της στην απόρριψη και τη ματαίωση, μπορεί να δημιουργηθούν στον ψυχισμό του ατόμου συνθέτοντας μία προσωπικότητα αποφευκτικού τύπου. Το άτομο φοβάται να εμπιστευτεί και να βιώσει την υγιή εξάρτηση που αναπτύσσεται σε μία σχέση, γιατί στο παρελθόν αυτή η εμπειρία είχε οδηγήσει στην εγκατάλειψη από τη μητέρα. Έχοντας το προφίλ ενός ανεξάρτητου και αυτοεξαρτώμενου προσώπου, το άτομο εγκαταλείπει πρώτο γιατί με τον τρόπο αυτό αντιδρά σε έναν μη ρεαλιστικό φόβο προσπαθώντας να ανακτήσει τον έλεγχο ενός αναπόφευκτου αποχωρισμού. Στην πραγματικότητα, η εγκατάλειψη δεν καθρεφτίζει τις ανεπάρκειες του άλλου συντρόφου αλλά τον πυρηνικό φόβο της οικειότητας.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Όσον αφορά τις περί εαυτού πεποιθήσεις, το άτομο-φάντασμα έχει συνήθως χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το αποτέλεσμα είναι να αδυνατεί να επιδείξει μία διεκδικητική στάση και να τερματίσει ευθέως μία σχέση όταν παύει να ευχαριστιέται από αυτήν.
Διαλέγει λοιπόν την εξαφάνιση, δηλώνοντας με έμμεσο τρόπο τις προθέσεις και τα συναισθήματά του.
(Navvaro at al, 2020)
Kάρμα
Οι πεποιθήσεις αναφορικά με το πεπρωμένο φαίνεται να οδηγούν ένα άτομο στην επιλογή μία τέτοιας πρακτικής
Ο τύπος ανθρώπου που πιστεύει στο καρμικό ταίρι και στην ύπαρξη μίας αδερφής ψυχής όπως και να ‘χει, είναι πιο πιθανό να οδηγηθεί σε μία τέτοια συμπεριφορά συγκριτικά με τους ανθρώπους που πιστεύουν πως οι σχέσεις χρειάζονται προσπάθεια και είναι πρόθυμοι να επιμείνουν (Burriss, 2019).
Οι έρευνες έχουν δείξει πως όταν οι άνθρωποι διατηρούν πεποιθήσεις σχετικές με το πεπρωμένο και συνειδητοποιούν πως η τρέχουσα σχέση τους δεν είναι καρμική, μπορούν πολύ εύκολα και να εγκαταλείψουν τη σχέση αλλά και να επεξεργαστούν αποτελεσματικότερα το βίωμα της εγκατάλειψης όταν συμβαίνει στους ίδιους (Burriss, 2019).
H σκοτεινή τριάδα της προσωπικότητας
Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που συνιστούν τη σκοτεινή τριάδα φαίνεται να σχετίζονται με τη συχνότητα στην οποία κανείς καταφεύγει στο ghosting. Αυτά τα χαρακτηριστικά όταν υπάρχουν σε ένα βαθμό, χωρίς ωστόσο να πληρούν τα κριτήρια για κάποια ψυχιατρική διάγνωση, αποτελούν τη βάση για ένα σύνολο ενοχλητικών συμπεριφορών που σαμποτάρουν κάθε διαπροσωπική επαφή
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:
- ο ναρκισσισμός
- ο μακιαβελισμός
- και η ψυχοπάθεια.
Ειδικότερα, ο ναρκισσισμός συνδέεται με στοιχεία όπως είναι η μεγαλομανία, η ανωτερότητα, η αίσθηση ενός αυτονόητου δικαιώματος που το άτομο πιστεύει πως έχει ως προς τους άλλους και η αλαζονική συμπεριφορά. Ο μακιαβελισμός συνδέεται με τη χειριστικότητα ενώ η ψυχοπάθεια περιλαμβάνει στοιχεία όπως η παρορμητικότητα, η έλλειψη ενσυναίσθησης και η απουσία συμπόνιας ως προς τους άλλους ανθρώπους. (Paulhus & Williams, 2002). Αν κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ιδιαιτέρως ανεπτυγμένα σε κάποιον, δυσχαιρένονται οι διαπροσωπικές σχέσεις.
Από την άλλη, αυτοί που εγκαταλείπονται…
Οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν εμπλακεί σε σχέση με έναν σύντροφο-φάντασμα βιώνουν τις άσχημες συνέπειες αυτού του φαινομένου. Ο άνθρωπος φάντασμα τους στερεί το δικαίωμα να πληροφορηθούν το χωρισμό έγκαιρα και καλούνται να το συνειδητοποιήσουν σταδιακά όταν πια αντιλαμβάνονται πως το άλλο άτομο δεν πρόκειται να ανταποκριθεί στις προσπάθειές τους για επικοινωνία. Μπορεί επίσης να έρθουν αντιμέτωποι με το γεγονός ότι το άτομο-φάντασμα τους έχει διαγράψει από παντού, από κάθε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, εξαλείφοντας κάθε τρόπο προσέγγισης. Μοιραία, αρχίζει ένας κυκεώνας αναπάντητων ερωτημάτων.
Το άτομο που εγκαταλείπεται μέμφεται τον εαυτό του.
Πιστεύει πως έκανε κάτι ανεπανόρθωτα κακό, αναμασάει τις σκέψεις του, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η αυτοεκτίμησή του καθώς αυτή η εμπειρία τον αφήνει ταπεινωμένο, ευάλωτο και με αισθήματα ντροπής. Όταν ένας χωρισμός είναι τόσο αιφνίδιος, χωρίς να δικαιολογείται από τις περιστάσεις και χωρίς να δίνονται εξηγήσεις, όταν κανείς απλά εξαφανίζεται χωρίς να υπάρχει κάποια ερμηνεία για τη συμπεριφορά του, τότε πολύ πιθανό, να έχετε εμπλακεί με σύντροφο-φάντασμα. Στην πραγματικότητα δεν εξαφανίζεται λόγω του άλλου προσώπου στη σχέση αλλά λόγω της οικειότητας που πάει να αναπτυχθεί και του φόβου για τη συνακόλουθη εξάρτηση που μπορεί να βιώσει.
Το ghosting ως έμμεσος τρόπος τερματισμού της σχέσης έχει πολλές παραλλαγές
Σε κάθε περίπτωση η απόρριψη, η σύγχιση και τα αναπάντητα ερωτήματα παραμένουν εις το πηλίκο για τον άνθρωπο που έρχεται αντιμέτωπος με αυτές τις σύγχρονες μορφές χωρισμού.
Χωρισμός Submarining ή αλλιώς χωρισμός υποβρύχιο:
Σε αυτό το είδος ghosting το άτομο-φάντασμα εξαφανίζεται χωρίς προειδοποίηση και επανέρχεται μήνες αργότερα. Όταν τελικά επιστρέφει συμπεριφέρεται φυσιολογικά, χωρίς ενοχές και χωρίς την ανάγκη να λογοδοτήσει για την ξαφνική και αναίτια απουσία του.
Χωρισμός Zombie-ing:
Αυτό το είδος χωρισμού μοιάζει αρκετά με το προηγούμενο με τη διαφορά πως όταν το εξαφανισμένο μέλος επανέρθει προσπαθεί να δικαιολογήσει την απουσία του, παρέχοντας κάποιες εξηγήσεις για να διεκδικήσει εκ νέου μία θέση στη ζωή σας.
Χωρισμός Caspering:
Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει ένα άτομο που δεν επιθυμεί να συνεχίσει τη σχέση αλλά ενδιαφέρεται επίσης να μην πληγώσει το άλλο μέλος. Συχνά, καταφεύγει σε συζητήσεις που δεν αποσκοπούν κάπου με αποτέλεσμα να παρατείνει μία ήδη στάσιμη κατάσταση. Η απομάκρυνση γίνεται με ευγενικό και σταδιακό τρόπο.
Μπορεί όλοι να έχουμε εμπειρία από τέτοιου είδους απρόβλεπτους χωρισμούς σε κάθε είδους σχέση.