Γονείς και έφηβοι – Χρυσάνθη Πασσά

Γονείς και έφηβοι. Μια σχέση γεμάτη προκλήσεις.
Ζητήσαμε από την Ψυχολόγο Χρυσάνθη Πασσά να μας απαντήσει μερικές ερωτήσεις που κάνουν συνήθως οι γονείς εφήβων.

Ένας ψυχοθεραπευτής που ασχολείται με εφήβους μπορεί να τους βοηθήσει αν δεν είναι ο ίδιος γονιός;

Για τον ψυχοθεραπευτή, ο κάθε έφηβος αποτελεί μια ξεχωριστή προσωπικότητα η οποία πρέπει να διερευνήσει τις δυσκολίες του και να αξιολογήσει τις ικανότητες του.
Για να μπορέσει να το επιτύχει αυτό, χρησιμοποιεί συγκεκριμένα εργαλεία, καθώς και μια ματιά εξωτερικού παρατηρητή. Η ματιά αυτή είναι διαφορετική από αυτή του γονέα, αφού είναι συναισθηματικά εμπλεκόμενος.
Η εκπαίδευση του ψυχολόγου σχετίζεται με τη σχέση γονέα-παιδιού, τις ανάγκες και τα συναισθήματα τους.
Άλλωστε, στόχος της θεραπείας είναι ο έφηβος να χτίσει μια ισχυρή θεραπευτική σχέση με ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης, το οποίο δε σχετίζεται με το γονεϊκό ρόλο.
Ως εκ τούτου, φυσικά και δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση το να είναι γονιός για να βοηθήσει τον έφηβο.

Γονείς και έφηβοι: Νιώθω πως δεν με συμπαθεί, πλέον δεν μου μιλάει και έχει μυστικά. Τι να κάνω;

Η εσωστρέφεια ενός εφήβου και η άρνηση να μοιράζεται πράγματα, που πιθανώς μοιραζόταν μαζί σας στο παρελθόν, είναι ένα από τα τυπικά χαρακτηριστικά της εφηβείας.
Αρχικά, είναι σημαντικό να μην το προσωποποιεί ο γονέας και να υιοθετεί συναισθηματικά έντονα συμπεριφορές.
Επιπλέον, συχνά οι γονείς στα πλαίσια του να βοηθήσουν αρχίζουν να μιλάνε πολύ, να νουθετούν και να πασχίζουν για να δώσουν τη «σωστή» συμβουλή.
Είναι πιθανό όμως η ανάγκη του εφήβου, να είναι απλά να ακούσετε και όχι να παρέμβετε με κάποιο τρόπο.
Εκεί είναι και το σημείο, όπου οι έφηβοι αρχίζουν να μειώνουν την επικοινωνία με τους γονείς τους.
Αφήστε τους να νιώσουν ότι βρίσκεστε εκεί και δώστε τους την επιλογή να μιλήσουν όποτε εκείνοι πραγματικά το χρειάζονται.

Γιατί οι ερωτικές σχέσεις στην εφηβεία είναι τόσο σημαντικές;

Οι ερωτικές σχέσεις στην εφηβεία είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι σε εξελικτικό επίπεδο, αφού αρχίζουν και αισθάνονται ερωτικά αρεστοί. Η εξοικείωση με το φύλο τους αποτελεί βασικό κομμάτι της ταυτότητας τους.
Οι ερωτικές σχέσεις έρχονται στη ζωή των εφήβων παράλληλα με τις αλλαγές που παρατηρούν στο σώμα τους, στην εμφάνιση τους, στη σεξουαλικότητα αλλά και την ιδιωτικότητα τους.
Η εφηβεία αποτελεί περίοδο πειραματισμού, γι’αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για εκείνους να αισθάνοντaι ότι μπορούν να σας μιλήσουν για τις ερωτικές σχέσεις χωρίς ντροπή και χωρίς να γίνονται αποδέκτες επικριτικών συμπεριφορών.
Η σεξουαλική περιέργεια και διέγερση είναι φαινόμενα απόλυτα φυσιολογικά.

Ένας έφηβος πόσες ασχολίες μπορεί να αντέξει για να είναι δημιουργικός και καλλιεργημένος, χωρίς να είναι διαρκώς κουρασμένος;

Είναι εξαιρετικά σύνηθες σήμερα να βλέπουμε παιδιά και εφήβους να ασχολούνται με πάρα πολλές δραστηριότητες.
Η υπεραπασχόληση δε βοηθά τον έφηβο σε επίπεδο λειτουργικότητας προγράμματος καθημερινής ζωής, αλλά ούτε και στην ψυχολογική του σταθερότητα και ηρεμία.
Το θέμα δε βρίσκεται στο να επιλέξετε τον κατάλληλο αριθμό δραστηριοτήτων.
Αυτό που χρειάζεται είναι να κάνετε μια συζήτηση με το παιδί σας (πριν φτάσει σε επίπεδα υπερκόπωσης ή έντονου στρες) και να ιεραρχήσετε τις ανάγκες που υπάρχουν, καθώς και την ανάγκη του για προσωπικό χρόνο.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να έρθετε σε επαφή και με τα δικά σας συναισθήματα, ώστε να αξιολογήσετε αν η πίεση για συγκεκριμένες ασχολίες αποτελεί πραγματική ανάγκη του εφήβου ή καλύπτει κάποια δική σας επιθυμία.

Πότε είναι ανησυχητική η αντίδραση και η απομόνωση στην περίοδο της εφηβείας;

Ο έφηβος όσο εξελίσσεται θέλει να δοκιμάζει συμπεριφορές, καθώς έτσι νιώθει ότι γίνεται πιο ανεξάρτητος.
Η διαδικασία αυτή εν μέρει είναι φυσιολογική. Οι γονείς μπορούν να δοκιμάσουν να συζητάνε με το παιδί δείχνοντας σεβασμό στις ανάγκες του και κυρίως να έχουν σταθερότητα στη συμπεριφορά τους.
Αν αρχίσετε όμως να παρατηρείτε ακραίες συμπεριφορές, τάση να ξεπερνά σταθερά τα όρια, να θέλει να σας επιβληθεί ή συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του ίδιου ή/και των γύρω του είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με κάποιον ειδικό.
Η ένταση και η συχνότητα εμφάνισης τέτοιων συμπεριφορών θα σας βοηθήσουν να τις διαχωρίσετε από τις τυπικές συμπεριφορές που θα περιμένατε στη διάρκεια της εφηβείας.

Τι μπορεί να κάνει ένας γονιός για τις απότομες αλλαγές σε συμπεριφορά/ντύσιμο/παρέες;

Αρχικά, είναι σημαντικό να αξιολογήσει αν αυτές οι αλλαγές (έστω και απότομες) είναι στα πλαίσια των αναμενόμενων αλλαγών που περιμένουμε στην εφηβεία.
Η απότομη συμπεριφορά, η ανάγκη να βρίσκεται περισσότερο με τους φίλους από όσο με την οικογένεια ή η ανάγκη να δείξει ότι είναι διαφορετικός από εσάς (αλλαγή στα μαλλιά, στα ρούχα κτλ) είναι μερικά μόνο δείγματα τυπικών εφηβικών συμπεριφορών.
Είναι λογικό να σας ενοχλούν, είναι απαραίτητο να θέτονται κάποια σαφή όρια, ωστόσο είναι εξίσου σημαντικό να αποδέχεστε αυτές τις συμπεριφορές και να αξιολογείτε την πιθανότητα ακόμη και να αγνοείτε συμπεριφορές, οι οποίες στην ουσία δε δημιουργούν πρόβλημα.

Οι συναισθηματικές του αλλαγές με θυμώνουν πολύ, είναι φυσιολογικό;

Ναι, είναι φυσιολογικό.
Πολύ συχνά οι συναισθηματικές αυτές αλλαγές έχουν αποδέκτες εσάς, ακόμη και όταν δε σχετίζεστε άμεσα.
Όλες αυτές οι αλλαγές σχετίζονται με το γεγονός ότι η ίδια η εφηβείας είναι μια μεταβατική φάση ζωής.
Παραμείνετε ψύχραιμοι. Δείξτε τους κατάλληλους τρόπους να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους.
Αξιολογήσετε με ποια από αυτές τις συναισθηματικές αλλαγές χρειάζεται να ασχοληθείτε. Κυρίως, όμως, πάρτε το χρόνο που χρειάζεστε για να διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα.
Καθυστερήστε την αντίδραση σας, παίρνοντας λίγο χρόνο για το δικό σας συναίσθημα.
Φύγετε από το χώρο που βρίσκεστε και οι δύο.
Πάρτε μερικές ανάσες. Δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να μην ξεσπάσετε με τρόπο που είναι επιζήμιος για εσάς αλλά και για τη σχέση σας με το παιδί σας.

Θέλω να έχω έλεγχο για να τον προστατέψω αλλά δεν ξέρω πως. Υπάρχει τρόπος;

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι γονείς συχνά νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο. Νιώθουν ότι δεν ασκούν την ίδια επιρροή στο παιδί τους.
Το σημαντικό την περίοδο αυτή είναι να κατανοήσουν και νa αποδεχτούν οι γονείς ότι οι έφηβοι σταματάνε να τους εξιδανικεύουν. Όσο πιο γρήγορα μπούνε οι γονείς σε αυτή τη διαδικασία, τόσο λιγότερο επώδυνο θα είναι για τους ίδιους.
Η προστασία και ο έλεγχος δεν είναι έννοιες ταυτόσημες.
Οι γονείς των εφήβων χρειάζεται να σέβονται την ιδιωτικότητα τους, όντας διακριτικά δίπλα τους σε αυτή την περίοδο.
Οι έφηβοι νιώθουν ασφάλεια με τη συναισθηματικά ενεργή παρουσία των γονέων τους, την σταθερότητα τους και την πρόθεση να αποκαταστήσουν τη συναισθηματική τους ισορροπία.

Γράφει η Ψυχολόγος Χρυσάνθη Πασσά.