Η απίθανη πλαστικότητα του εγκεφάλου μας – Γράφει ο Μάνθος Μυριούνης, Ψυχολόγος
Οι πρόσφατες νέες γνώσεις για τον εγκέφαλό μας και την λειτουργία του μας αποκαλύπτουν ότι είναι ένα εξόχως εύπλαστο και δυναμικά διαφοροποιούμενο σύστημα το οποίο διαθέτει την ικανότητα ακόμη και να αυτο-εκπαιδεύεται.
Έχει την δυνατότητα να μπορεί να αναλύει τις νεοεισερχόμενες πληροφορίες που συλλέγει από το σώμα του και το περιβάλλον και να διεκδικεί την καλύτερη προσαρμογή του στις αλλαγές του περιβάλλοντος στο οποίο διαβιώνει.
Κι αυτό μπορεί να συμβαίνει ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία κι όχι μόνο στα παιδικά μας χρόνια όπως πιστευόταν μέχρι πρότινος…
Μέχρι σήμερα, ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι οι νευρώνες του μυαλού του είναι εκείνοι που η μοίρα και η φύση επέλεξαν γι’ αυτόν.
Σαφέστατα και πρόκειται για μια ανακουφιστική άποψη που παραιτείται από κάθε ευθύνη!
Μέχρι σήμερα ξέραμε ότι αυτό το σύστημα νόησης για κάθε άνθρωπο γερνά μαζί με τον κάτοχο του. Κι οσο προχωρά η ηλικία, μπορεί κανείς να παρατηρήσει τα σημάδια του χρόνου στον εαυτό του μιας και η γνωστική εξασθένηση που σχετίζεται με την ηλικία ξεκινά συνήθως στην τέταρτη δεκαετία της ζωής μας.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα των νευροεπιστημόνων τα τελευταία χρόνια ήταν ότι οι νευρώνες σε ένα ενήλικο μυαλό δεν σταματούν ποτέ να αναπτύσσονται καθόλη την διάρκεια της ζωής μας….κι αυτή η λειτουργία γνωστή ως νευρογένεση.
Με τον όρο πλαστικότητα μπορούμε να ορίσουμε την δυνατότητά του εγκεφάλου να προσαρμόζεται, να μεταβάλλεται και να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον δημιουργώντας νέες δομές, νἐες συνάψεις, που θα τον βοηθήσουν να έχει μια καλύτερη και ομαλότερη προσαρμογή στις συνεχώς μεταβαλλόμενες νέες συνθήκες.
Σε μια εποχή στην οποία οι προκλήσεις που καλούμαστε να διαχειριστούμε είναι και πιο πολύπλοκες και πρωτόγνωρες ο εγκέφαλός μας έχει την δυνατότητα να απεγκαταστήσει κάποιες ήδη δημιουργημένες δομές και συνάψεις ή και να τις απενεργοποιήσει μερικώς, αντικαθιστώντας τες με νέες και πιο προσαρμοσμένες στα γεγονότα και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει.
Μπορεί δηλαδή να αυτοπρογραμματίζεται και να αυτοοργανώνεται ανάλογα με τα κελεύσματα που το περιβάλλον τον καλεί να διαχειριστεί.
Από τα παιδικά μας χρόνια έχουμε εγκατεστημένους μηχανισμούς αντίδρασης και επεξεργασίας σε ορισμένα ερεθίσματα που όμως δεν γνωρίζουμε αν θα μας είναι χρήσιμοι σε όλη μας την ζωή-τουλάχιστον με την μορφή που τους αποκτήσαμε-και γι’ αυτό ο εγκέφαλός μας, αυτό το θαυμαστό και πολύπλοκο σύστημα έχει την δυνατότητα να τους αναδιαμορφώνει και να τους μορφοποιεί σύμφωνα με τις παρούσες, νέες ανάγκες του και τις επιταγές του περιβάλλοντός κάνοντας έτσι πιο ομαλή την μετάβασή μας στα νέα δεδομένα!
Ο εγκέφαλός μας διαθέτει πάμπολλες ικατότητες διασυνδέσεων και δυνατοτήτων απο αυτές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή πρακτική και μόνο αν παραστεί ανάγκη μπορεί και να τις φέρει στο προσκήνιο.
Με κάθε ερέθισμα θα ανακαλέσει τις ήδη έτοιμες δυνατότητές του και που συνήθως χρησιμοποιεί, για να αντιμετωπίσει ένα γεγονός.
Όμως τα ερεθίσματα μπορεί να αλλάζουν σε κάποια ποιοτικά τους χαρακτηριστικά ́(παρότι μοιάζουν ίδια) και να μην είμαστε προετοιμασμένοι στις καινούργιες συνθήκες με τα ήδη υπάρχοντα δυναμικά μας να καταφέρουμε να ανταποκριθούμε επαρκώς, όπως σε προηγούμενες περιπτώσεις ή να ξέρουμε και να αντιδρούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο, τον οποιον δεν τον διαφοροποιούμε κάθε φορά….
Γι’ αυτό άλλωστε αποτελεί κοινό τόπο η επανάληψη τα ίδιων λαθών…
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι δυνατότητές του περιορίζονται μέχρι εκεί.
Χάρη στην πλαστικότητα του εγκεφάλου, σ αυτήν την ικανότητά του, που ιδίως στα πρώτα χρόνια είναι πάρα πολύ εξελιγμένη και εύκαμπτη, ο εγκέφαλος φτάνει σε ένα αποτέλεσμα αναδιαμορφώνοντας θα λέγαμε την διαδρομή και επαναρυθμίζεται σε τέτοιο βαθμό και με τέτοια αποτελεσματικότητα, που μπορούμε να μιλάμε ακόμη και για δυνατότητα αυτο-ανάρρωσής του!
Και αυτό μπορούμε εύκολα να το αντιληφθούμε σε παιδιά που γεννιούνται με κάποια διαταραχή και που την εντοπίζουμε νωρίς, δίνοντας την ευκαιρία με τις κατάλληλες μεθόδους στον εγκέφαλο που αντιμετωπίζει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, να διαλέξει έναν άλλο δρόμο -μια άλλη δομή-για να πετύχει μια ορισμένη λειτουργία.
Ή ακόμη και στις βλάβες που προκαλούν τα εγκεφαλικά επεισόδια στους νευρώνες καταστρέφοντάς τους, κάποιοι άλλοι νευρώνες αναλαμβάνουν να επιτελέσουν τον ίδιο ή παρόμοιο λειτουργικό ρόλο για να μπορέσει να καλυφθεί το κενό και να συνεχιστεί η ομαλή διαβίωση.
Βρίσκει θα λέγαμε πιο απλά νέους συνδυασμούς μέσα του επεκτείνοντας τις δυνατότητές του και “μεγαλώνοντας” και ο ίδιος αφού φτιάχνει καινούργια παρόμοια δίκτυα που μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του.
Για να το πετύχει αυτό συνεργάζονται πολλές περιοχές του εγκεφάλου και ο ίδιος κατανέμει τις δραστηριότητές της κάθε περιοχής με γνώμονα την επίτευξη του πιο σύντομου και πιο αποτελεσματικού δρόμου, ως προς την επιβίωσή του.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η δυνατότητα του εγκεφάλου μας να αυτοεκπαιδεύεται και να αυτοοργανώνεται στη βάση των νέων δεδομένων.
Η δημιουργία νεων μονοπατιών μας δίνει την δυνατότητα να εξελισσόμαστε και να είμαστε ικανοποιημένοι με την προσαρμοστική μας ικανότητα.
Μάλιστα και μέσω της ψυχοθεραπείας μπορούμε να εξελίξουμε και να διευρύνουμε το δίκτυο των νευρώνων μας και των συνάψεών μας, έτσι ώστε να μπορούν να αλλάζουν και να προσαρμόζονται ανάλογα με τις εμπειρίες του περιβάλλοντος.
Επικοινωνία με τον συντάκτη
