Ψυχαναγκασμός.
Τι είναι τελικά και τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε αυτήν την λέξη; Η Αγγελική Τζάνου γράφει για να μας εξηγήσει και να μας βοηθήσει να βρούμε την λύση.
Έχοντας παρατηρήσει την πολύ συχνή χρήση του συγκεκριμένου ορισμού, θεωρώ χρήσιμο να υπάρχουν εξηγήσεις. Έτσι, χώρισα την έννοια αυτή σε 4 ενότητες. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορείς με ευκολία να δεις ποιο χαρακτηριστικό είναι αυτό που σε χαρακτηρίζει – εσένα ή κάποιον από τους γύρω σου.
Καταναγκασμός
Η συμπεριφορά που πρέπει να κάνεις κάτι, αλλιώς η σκέψη σου δεν θα ηρεμήσει.
Μπορεί να μην έχουν καμία σχέση η σκέψη και η συμπεριφορά!
Για παράδειγμα, αν για να βγω από το σπίτι μου και να ξεκινήσω με επιτυχία την ημέρα μου, πρέπει να έχω κλειδώσει την πόρτα με το δεξί χέρι και να έχει έρθει το ασανσέρ μέχρι να κλειδώσω. Μπορεί να είναι απολύτως οκ αυτό, δεν είναι πρόβλημα. Πρόβλημα είναι που θα δημιουργήσει αυτό το ‘πρέπει’. Αν δεν γίνεται το δεύτερο μέρος της πρότασης και ήδη νιώθω την ημέρα μου σαν αποτυχία, τότε ψυχαναγκαστικά, την έχω κάνει εγώ αποτυχημένη.
Ο καταναγκασμός δεν έχει χώρο για να γίνουν αλλαγές στις καταστάσεις. Έτσι μας εγκλωβίζει επανειλημμένα και ύπουλα.
Ιδεοληψίες
Η σκέψη είναι σαν εμμονή και οδηγεί απόλυτα και τυφλά την συμπεριφορά μου, χωρίς να μπορώ να το ελέγξω. Αν δεν ‘υπακούσω’, νιώθω άγχος, άβολα, φοβάμαι. ‘Αν δεν απαντήσει μέχρι το τρίτο χτύπημα, κάτι κακό θα έχει πάθει’. Και αυτό, όσο δεν βρίσκει αμφισβήτησει, τόσο μας κατακλύζει. Η σκέψη μου φουντώνει και με κυριεύει, χωρίς να έχω χώρο να βρω εναλλακτικές σκέψεις. Όσο πιο συναισθηματική η σκέψη, τόσο μεγαλύτερο και το αρνητικό συναίσθημα. Ο ψυχαναγκασμός εδώ είναι πως γίνεται έμμονη η ιδέα μέχρι να την απορρίψει εντελώς η πραγματικότητα – μπορεί να πάρει πολύ καιρό…
Ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά
Η επίμονη και επαναλαμβανόμενη διαδικασία που σε εγκλωβίζει σε σκέψεις και συμπεριφορές. Αν λοιπόν πάρουμε τα προηγούμενα δύο παραδείγματα, καταλήγουμε πάντα εγκλωβισμένοι. Το μυαλό μας χρωματίζει την διάθεσή μας αρνητικά και χάνουμε την επαφή με την πραγματικότητα με έναν τρόπο. Η συμπεριφορά μας έχει να κάνει μόνο με τον ψυχαναγκασμό μας τελικά. Δεν μπορούμε να δούμε τι ισχύει και τι όχι, είμαστε σαν υπνωτισμένοι. ‘Κλειδώνουμε’ σε μία συμπεριφορά που μας μοιάζει να έχει δύναμη και έλεγχο και δεν μπορούμε να βρούμε άλλη διέξοδο. Αν εγώ για να νιώσω καλά πρέπει να μου απαντήσει ο φίλος μου στο τηλέφωνο, θα τον καλώ ξανά και ξανά, μέχρι αυτό να συμβεί. Αυτό συμβαίνει γιατί έτσι είπα στον εγκέφαλό μου πως θα νιώσει ξανά ασφαλής.
Ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα
Έλεγχος, πρόγραμμα, πείσμα, ανελαστικότητα, ισχυρογνωμοσύνη και αδυναμία να απολαύσεις την διαδρομή. Πρόκειται για κυρίαρχα στοιχεία της προσωπικότητάς μου. Είναι δηλαδή, τα χαρακτηριστικά μου, αυτά που θα χρησιμοποιούσε κάποιος δικός μου για να με περιγράψει. Και όσο κι αν αυτά με εξυπηρετούν, υπάρχουν και περιπτώσεις που με δυσκολεύουν. ‘Καλύτερα να το κάνω μόνος μου, γιατί δεν εμπιστεύομαι τον τρόπο των άλλων’. Ναι, μπορεί να έχω ένα πραγματικά αποτελεσματικό τρόπο, αλλά μπορεί πάντα 1-2 άλλοι να έχουν βρει κάτι που εγώ αγνοώ. Έχω χώρο όμως να το δεχτώ αυτό; Ή κύριο μελημά μου είναι να είμαι μόνος και ολόσωστος; Αν θέλεις επιπλέον πληροφορίες, διάβασε το άρθρο που έχω γράψει για την ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα.
Σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, η ζωή μπορεί να γίνει πραγματικά δύσκολη. Να έχουμε τον εαυτό μας σαν εμπόδιο να ζήσουμε όσα και όπως θέλουμε. Υπάρχει όμως τρόπος να το διαχειριστείς και να μαλακώσεις. Με την ψυχοθεραπεία η ψυχαναγκαστική σου φύση μπορεί να βρει ηρεμία. Ο ψυχαναγκασμός σου υπενθυμίζει την ανάγκη που έχεις για έλεγχο. Η ψυχοθεραπεία θα σου δείξει την ρεαλιστική πλευρά αυτής της ανάγκης καθώς και τρόπους να ανακουφίζεσαι.
