Εξάρτηση. Τι είναι;
Η Ψυχολόγος Ιωάννα Μαυρίδου γράφει για τις εξαρτήσεις.
Στην ερώτηση “τι είναι εξάρτηση;” πόσο σίγουροι είμαστε ότι μπορούμε να απαντήσουμε σωστά;
Η εξάρτηση, καταρχάς, διακρίνεται σε σωματική και ψυχολογική.
Σωματική εξάρτηση αναπτύσσει κάποιος που κάνει χρήση μιας ουσίας εθιστικής για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Άρα η αποχή από αυτήν προκαλεί στερητικά συμπτώματα, ανάλογα με την συγκεκριμένη ουσία κάθε φορά.
Η ψυχολογική εξάρτηση, από την άλλη, είναι η ανάγκη να καλύψω κάποιες σκέψεις και συναισθήματα μέσω μιας ουσίας ή συμπεριφοράς (πχ. τζόγος).
Να ανακουφιστώ προσωρινά από αυτά και να έχω μια προσωρινή ισορροπία.
Αυτό σταδιακά με οδηγεί στο να χρειάζομαι όλο και περισσότερο την ουσία ή την συμπεριφορά προκειμένου να έχω το ίδιο αποτέλεσμα.
Τελικά, να μην μπορώ να είμαι λειτουργικός στη δουλειά μου, στις σχέσεις μου κτλ εάν δεν υπάρχει η ουσία ή η συμπεριφορά στην οποία έχω εθιστεί.
Παρ’ όλο που δεν προκαλούν όλες οι ουσίες- συμπεριφορές σωματική εξάρτηση, φαίνεται πως όλες προκαλούν ψυχολογική εξάρτηση.
Άρα, όταν κάποιος διακόπτει την χρήση νιώθει εκνευρισμό, ένταση, θυμό, απογοήτευση, θλίψη, απόγνωση, ντροπή και ενοχή.
Αυτό κάτι που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί προκειμένου να μην μπει και πάλι στον πειρασμό της χρήσης.
Γιατί κάποιος κάνει ναρκωτικά; Είναι αδύναμος;
Οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών είναι μια ομάδα του πληθυσμού που έχει δεχτεί αρκετές κατακρίσεις. Ταυτόχρονα υπάρχει μικρή κατανόηση στο τι πραγματικά τους συμβαίνει.
Η εξάρτηση συνδέεται με κάποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Όπως είναι, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η μικρή ανοχή στη ματαίωση, η παρορμητικότητα, ελλείμματα στην εμπιστοσύνη προς τους άλλους. Χαρακτηριστικά που προκύπτουν από το πώς μεγάλωσε ο καθένας μας, εάν υπήρχαν όρια στην οικογένεια ή εάν τα όρια ήταν αυστηρά και ακατανόητα, εάν νιώθαμε ασφαλείς ή αντιθέτως υπήρχε ένα ασταθές περιβάλλον κ.α.
Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας άνθρωπος, ο οποίος λόγω βιωμάτων δεν έχει καλή σχέση με τον εαυτό του και τα συναισθήματα του, βρίσκει μία προσωρινή ισορροπία μέσα από τη χρήση ουσιών και όσο περνάει ο καιρός, αυτή είναι και η μοναδική «ισορροπία», γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορεί να λειτουργήσει.
Φυσικά, το παρελθόν είναι ο οδηγός μας για τα θέματα που χρειάζεται κάποιος να δουλέψει θεραπευτικά προκειμένου να απεξαρτηθεί και όχι δικαιολογία για να μην αλλάζουμε.
Εξάρτηση: Γίνεται πραγματικά να μην ξανακάνεις χρήση στη ζωή σου;
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι εδώ. Χρήση δεν σημαίνει εξάρτηση.
Πολλοί πειραματίστηκαν με ουσίες στην εφηβεία τους ή και αργότερα αλλά δεν εξαρτήθηκαν από αυτές, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά.
Ένας άνθρωπος που δεν έχει την βαθύτερη ανάγκη να ναρκώνει τα συναισθήματα του, όταν δοκιμάζει μια ουσία πιθανότατα απορεί πώς είναι δυνατόν να αρέσει σε κάποιον αυτή η κατάσταση μη νηφαλιότητας και μη ελέγχου της πραγματικότητας.
Εάν κάποιος περνάει από τον πειραματισμό στην ενεργό αναζήτηση της ουσίας και τελικά στην εξάρτηση είναι γιατί υπήρχαν οι «βάσεις» για να συμβεί αυτό.
Σε μία απαιτητική συνήθως περίοδο της ζωής του, έρχεται η ουσία ως δια μαγείας να λύσει τα όποια προβλήματα. Με την υπόσχεση να δίνει μόνο ευχάριστα συναισθήματα στον χρήστη, κάτι που σύντομα καταρρίπτεται.
Στην Ελλάδα γενικά πίνουν αλκοόλ. Πότε όμως αυτό είναι εξάρτηση;
Με τις παράνομες ουσίες, ο χρήστης γνωρίζει εξαρχής ότι αυτό που κάνει είναι “κακό”, απαγορευμένο.
Το πρόβλημα με τις νόμιμες ουσίες είναι ότι μπορεί εύκολα κάποιος να δικαιολογήσει την κατάχρηση που κάνει επειδή “έτσι κάνουν όλοι”, “όλοι πίνουν”.
Είναι αρκετά συνηθισμένο να πίνει κάποιος αλκοόλ για χρόνια. Είτε κάνοντας μία “ελεγχόμενη” καθημερινή χρήση, είτε καθόλου αλκοόλ τις καθημερινές και πολύ τα Σαββατοκύριακα.
Τελικά κάποια στιγμή να αυξήσει την χρήση και τότε να φανεί η εξάρτηση.
Οπότε αλκοολικός δεν γίνεσαι τη στιγμή που φαίνεται το πρόβλημα αλλά πολύ νωρίτερα.
Πως μπορεί κάποιος να πολεμήσει την εξάρτηση;
Η απεξάρτηση είναι μια μακρόχρονη διαδικασία και απαιτεί καταρχάς την πλήρη αποχή από ουσίες, τζόγο και αλκοόλ.
Αυτό, όμως είναι το πρώτο βήμα, το κομμάτι της αποχής.
Όταν κάποιος το κατακτήσει αυτό, χρειάζεται να διερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους εξαρτήθηκε. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του και οι συμπεριφορές που τον φέρνουν πιο κοντά στη χρήση και από εκεί και πέρα να μπει σε μια διαδικασία αλλαγής.
Συνηθίζουμε να λέμε ότι το αντίθετο της εξάρτησης είναι η σύνδεση.
Επομένως στόχος όλων των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων είναι να μάθει ο εξαρτημένος να επικοινωνεί. Να συνδέεται με τους άλλους ώστε να μην είναι τόσο έντονη η ανάγκη να καταφύγει σε ουσίες όταν δεν αισθάνεται καλά.
Τι να κάνω εάν κάποιο δικό μου πρόσωπο είναι εξαρτημένο;
Αρκετά συχνά, πριν ο ίδιος ο εξαρτημένος αντιληφθεί την ανάγκη για απεξάρτηση, οι συγγενείς και οι φίλοι είναι εκείνοι που προβληματίζονται και κάνουν διάφορες προσπάθειες να «πείσουν» τον εξαρτημένο να διακόψει την χρήση.
Το σημαντικότερο για να αλλάξει κανείς είναι να προβληματιστεί ο ίδιος για αυτό που κάνει. Να υπάρχουν δηλαδή κάποια προβλήματα στη ζωή του λόγω της χρήσης. Διαφορετικά ό,τι και να λέει ο περίγυρος γίνεται αντιληπτό ως καταπίεση και υπερβολή.
Είναι σημαντικό, όσο δύσκολο κι αν είναι, να μην προστατεύουμε τον εξαρτημένο από τις συνέπειες της χρήσης.
Να μην προσπαθούμε να κρύψουμε το πρόβλημα, διότι τότε συμπλέουμε με την εξάρτηση και χωρίς να το καταλαβαίνουμε, βοηθάμε στο να βλέπει μόνο τη θετική πλευρά της (ανακούφιση από δυσάρεστα συναισθήματα) και την αρνητική την επωμιζόμαστε εμείς.
Επομένως, φυσικό και επόμενο είναι να μη θέλει να αλλάξει. Όπως και ο καθένας μας δεν θέλει να αλλάξει μικρές ή μεγαλύτερες συνήθειες που έχει εάν αυτές δεν τον επιβαρύνουν σε κάποιο τομέα της ζωής του.
Είναι σημαντικό η οικογένεια να έχει υποστήριξη. Γιατί η οριοθέτηση, είναι μια δύσκολη διαδικασία και σε φέρνει αντιμέτωπο με ενοχές, ερωτήματα “τι είναι εξάρτηση;”, “πόσο βοηθάω με αυτό που κάνω” και δυσκολία στην τήρηση των συμφωνημένων ορίων.
Γράφει η Ψυχολόγος Ιωάννα Μαυρίδου.
Επικοινωνία με τον συντάκτη
