Υπερανάλυση, overthinking ή μηρυκασμός – γράφει η Ψυχολόγος Μαρία Τσούτση
Ένα αρνητικό μοτίβο σκέψης
Η υπερανάλυση ή αυτό που στην ψυχολογία ονομάζεται μηρυκασμός, είναι η τάση των ανθρώπων να επαναλαμβάνουν συνεχώς διαφορετικές επιλογές στο μυαλό τους, να πλάθουν σενάρια και να δημιουργούν φανταστικούς διαλόγους προσπαθώντας να εξετάσουν εκ των προτέρων κάθε πιθανό ενδεχόμενο για οποιαδήποτε κατάσταση ή συνθήκη, ώστε να βεβαιωθούν πως το μέλλον θα τους βρει έτοιμους και κατάλληλα προετοιμασμένους.
Επικεντρώνονται στην αποφυγή των λαθών αλλά και στην αποφυγή της συναισθηματικής κατάρρευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι…
αυτό που συχνά ακούμε «καλύτερα να σκέφτομαι το χειρότερο ώστε να είμαι προετοιμασμένος/η μετά»
ή τα δεκάδες σενάρια που πλάθει το μυαλό μας (σε συνδυασμό πάντα με μια ταχυκαρδία) όταν κάποιος μας λέει «πρέπει να μιλήσουμε».
Μπορεί εξ αρχής να ακούγεται σαν ένας καλός τρόπος προφύλαξης από δυσμενείς εκβάσεις… Ωστόσο, ας δούμε τι μπορεί να προκαλέσει αυτή η εμμονή με την υπερανάλυση.
Αρχικά, τα άτομα που έχουν την τάση να υπεραναλύουν συνήθως επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες -αρνητικές- κυρίως καταστάσεις και δυσάρεστα συναισθήματα. Όταν το άτομο κάνει αρνητικές σκέψεις , οι σκέψεις αυτές προκαλούν αρνητικά συναισθήματα τα οποία με τη σειρά τους πάλι δημιουργούν ανεπιθύμητες σκέψεις κ.ο.κ. Αυτό σημαίνει πως δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος καθώς η αρνητική ερμηνεία των καταστάσεων μοιραία μας οδηγεί σε αισθήματα απελπισίας και απόγνωσης
Επίσης, αυτή η συνήθεια της υπερβολικής ανάλυσης μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε ανήμποροι να πράξουμε το οτιδήποτε. Σκεπτόμενοι τα εκατοντάδες διαφορετικά ενδεχόμενα παραλύουμε, η σκέψη μας θολώνει και αδυνατούμε να δούμε τα πράγματα ξεκάθαρα ώστε να δώσουμε ικανοποιητικές λύσεις στο πρόβλημα μας. Με αυτόν τον τρόπο η αυτοεκτίμηση μας μειώνεται όλο και περισσότερο με αποτέλεσμα να μην μπορούμε ποτέ να «πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας».
Το αναμάσημα των αρνητικών σκέψεων μας δημιουργεί άγχος. Αυτό με τη σειρά του δεν μας επιτρέπει να απολαύσουμε το «τώρα» διότι η σκέψη μας τρέχει μονίμως στο «μετά». Δεν μπορούμε να αφεθούμε ελεύθεροι στο παρόν και να απολαύσουμε στιγμές με τα αγαπημένα μας πρόσωπα ή τις αγαπημένες μας δραστηριότητες.
Τέλος, ο μηρυκασμός των σκέψεων έχει αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα του ύπνου μας και κατ’επέκταση στην σωματική, συναισθηματική και ψυχική μας υγεία. Όταν διαρκώς σκεφτόμαστε βάζουμε τον εγκέφαλο μας σε διαρκή δραστηριότητα και δεν του αφήνουμε το περιθώριο της χαλάρωσης. Αυτό σημαίνει δυσκολία στο να μας πάρει ο ύπνος, άστατος ή διακεκομμένος ύπνος ή ακόμα και την αίσθηση κούρασης μετά από έναν φαινομενικά καλό σε διάρκεια ύπνο. Όταν ξυπνάμε έχουμε πεσμένη διάθεση και μειωμένη όρεξη, δυσάρεστα συναισθήματα, ένα διαρκές άγχος και μια αίσθηση ματαίωσης.
Μπορεί να αλλάξει αυτός ο τρόπος σκέψης;
Η απάντηση είναι ναι.
- Προσπάθησε να εντοπίσεις πότε αρχίζεις τις φανταστικές πρόβες. Όταν αναγνωρίσεις πότε ξεκινάει το πρόβλημα είναι πιο εύκολο να το αντιμετωπίσεις
- Αποδέξου την πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορείς να προβλέψεις το μέλλον αλλά και πως κάποια πράγματα είναι έτσι όπως είναι και αυτό δεν αλλάζει.
- Χρησιμοποίησε εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης του προβλήματος. Εάν αισθάνεσαι πως συμβαίνει κάτι που σε καθιστά επιρρεπή στον μηρυκασμός μοιράσου το όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Έτσι θα δεις σύντομα εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημα σου χωρίς να. Για παράδειγμα να πιείς το αγαπημένο σου ρόφημα ή να κάνεις μια συζήτηση με έναν φίλο για ένα τελείως διαφορετικό θέμα.
- Κάνε ασκήσεις χαλάρωσης ή εξασκήσου στο mindfulness (εστίαση σε ένα πράγμα, συναίσθημα, σκέψη ή σωματική αίσθηση στο παρόν). Έτσι θα μπορέσεις να διαχειρίζεσαι καλύτερα τα συναισθήματα σου αλλά και θα ανταποκριθείς καλύτερα σε ό,τι πρόκειται να έρθει
Η αίσθηση πως μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα είναι από μόνη της πολύ στρεσογόνα και μάταιη.
Η υπερβολική εστίαση στην πρόβλεψη του μέλλοντος αλλά και η συνεχής αναμόχλευση του παρελθόντος πλάθοντας φανταστικά σενάρια οδηγούν στην αποστράγγιση της ψυχικής αλλά και συναισθηματικής ενέργειας. Δείξε σεβασμό στον εαυτό σου και στρέψε την προσοχή σου στην αυτό φροντίδα… είναι η καλύτερη και αποτελεσματικότερη επιλογή.
Επικοινωνία με τον συντάκτη
