Πόνος, το Σύνδρομο Καραντίνας, Κίνηση: η Ιατρός-Χειροπράκτης Dr. Κατερίνα Μουστάκα, μίλησε στην δημοσιογράφο Μίνα Κωστοπούλου.
Μας είπε ότι η καραντίνα μπορεί να μας προκαλέσει… σύνδρομο, από εκείνη μαθαίνουμε για το «δράμα του αρχαίου σώματός μας σε ένα μοντέρνο κόσμο», μας εξηγεί ότι το… «κάτσε ξεκουράσου» είναι «παλαιολιθική δοξασία». Μετατρέπει τις γνώσεις της σε εύπεπτη πληροφορία για όλες και όλους μας -η γιατρός Κατερίνα Μουστάκα μου απάντησε τα πώς και τα γιατί ένα-ένα.
Η Κατερίνα μοιράστηκε μαζί μου την προσωπική της ιστορία για τον πρώτο άνθρωπο που τη «στρατολόγησε» στην κουλτούρα της κίνησης –τον γυμναστή της στο Γυμνάσιο, που «του οφείλει την πορεία της», όπως μου είπε.
Στα 23 χρόνια που ασχολείται πλέον με το ανθρώπινο σώμα, έχει υπάρξει «γιατρός εις διπλούν», δηλαδή Ιατρικής και απόφοιτος Κολλεγίου Χειροπρακτικής.
Μεράκι της; Ο σωματικός πόνος.
Και επειδή ο «Κύριος Π.» όπως τον αποκαλεί, μπορεί να σχετίζεται όχι μόνο με την καραντίνα, αλλά και με την ψυχολογία και με τις επιλογές μας στη ζωή, ακόμα και με την επικοινωνία που έχουμε με το σώμα μας, τη «σωματική μας νοημοσύνη», όπως την ονομάζει, διάβασε τι μου είπε για να το μοιραστούμε.
Συνέντευξη στη Μίνα Κωστοπούλου
-Ποια είναι η σημασία της κίνησης στη ζωή μας; Τι προσφέρει η κίνηση στο ανθρώπινο σώμα;
Το σώμα μας είναι μια «μηχανή κίνησης».
Εξελιχθήκαμε σαν είδος με έντονη, καθημερινή, ποικίλη σωματική δραστηριότητα για χιλιάδες χρόνια. Εξ’ ανάγκης. Γιατί αν καθόμασταν ακίνητοι, ή δεν θα τρώγαμε ή θα μας έτρωγαν.
Μετά ήρθε ο πολιτισμός. Εδώ και κάποιες δεκαετίες περνάμε τη ζωή μας με «επιλεκτική» κίνηση. Μπορεί και ελάχιστη. Και το θεωρούμε φυσιολογικό. Ίσως και δείγμα προόδου ή εξέλιξης.
Σήμερα έχουμε καταδικάσει το σώμα μας να κινείται σε μια ακτίνα από τα δάχτυλά μας μέχρι το πληκτρολόγιο του υπολογιστή μας, στο λεγόμενο «κουτί των 50×50 εκατοστών».
Λίγο σούπερ μάρκετ, πολύ καρέκλα, άλλο τόσο καναπέ κάτι λίγα βήματα που θα κάνουμε μέχρι να φτάσουμε στο αυτοκίνητο ή στα μέσα μεταφοράς, άντε και ένα περπάτημα για να χρησιμοποιήσουμε και το #6.
Και τα μυοσκελετικά συμπτώματα -και όχι μόνο, αφού η άσκηση συνταγογραφείται πλέον, όχι μόνο για την πρόληψη αλλά και για τη διαχείριση χρόνιων παθήσεων από καρδιοπάθειες και διαβήτη έως κατάθλιψη και καρκίνο- εξελίσσονται σε πανδημία. Και αναρωτιόμαστε, στρουθοκαμηλικά, «γιατί;». Γιατί δεν κινούμαστε πια. Ούτε αρκετά, ούτε έντονα, ούτε καθημερινά, ούτε με ποικιλία κινήσεων ή δραστηριοτήτων. Χάνουμε ανεπιστρεπτί βασικές σωματικές λειτουργίες, τις εργοστασιακές μας ρυθμίσεις της κίνησης.
Και χωρίς τις εργοστασιακές ρυθμίσεις κίνησης, το σώμα μας αγωνίζεται σε μια χαμένη μάχη ενάντια στη βαρύτητα.
-Επομένως, μάλλον δεν αρκεί το περπάτημα για να θεωρήσουμε ότι κινήσαμε το σώμα μας. Οφείλουμε να εντάξουμε την άσκηση στη ζωή μας, ακόμη κι αν δεν μας αρέσει;
Ο Π.Ο.Υ. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) υποστηρίζει ότι ο μέσος άνθρωπος χρειάζεται μίνιμουμ 150 λεπτά αερόβιας άσκησης την εβδομάδα. Οι έρευνες προτείνουν και άλλες 2-4 φορές την εβδομάδα προπόνηση δύναμης μέτριας/υψηλής έντασης εκτός από το αερόβια.
Άρα, το περπάτημα δεν αρκεί για να μας διατηρήσει υγιείς. Αλλά για τους ανθρώπους που είτε λόγω της κουλτούρας, είτε λόγω συνθηκών, είτε λόγω περιστάσεων, είτε λόγω περιορισμένης σωματικής νοημοσύνης, η αναψυχική άθληση δεν μπήκε ποτέ στη ζωή τους, το περπάτημα φτάνει και περισσεύει.
Αλλά έστω περπάτημα με πρόθεση άθλησης, όχι μια χαλαρή βόλτα στις βιτρίνες ή τα βήματα από το αυτοκίνητο στο παγκάκι με καφέ και τούμπαλιν.
Καλώς ή κακώς οι 6 στους 10 Έλληνες δεν προβαίνουν σε κανενός είδους σωματική άσκηση, παρ’ όλο που έχει αποδειχθεί και επιστημονικά η συμβολή της όχι μόνο στην ευζωία μας, αλλά και την αντιμετώπιση του πόνου.
Εδώ ακριβώς έρχεται να δέσει η “σωματική νοημοσύνη” που ανέφερα παραπάνω.
Σωματική νοημοσύνη είναι προσωπική, ενστικτώδης μεν αλλά και καθ’ όλα αναπτύξιμη, ικανότητά μας να ακούμε το σώμα μας και να σεβόμαστε την ανάγκη του να κινείται και λειτουργεί σε όλο το εύρος των δυνατοτήτων για το οποίο είναι προορισμένο.
-Πάντως, όταν πονάμε ή νιώθουμε κουρασμένοι συχνά μας λένε “άκου το σώμα σου και ξεκουράσου”…
Αυτή η φράση αποτυπώνει ακριβώς αυτό που προσωπικά αποκαλώ “παλαιολιθικές δοξασίες”. Ακούω το σώμα μου δεν σημαίνει το υποβάλλω σε ακινησία ως άλλος… Τουταγχαμόν που το μόνο που κάνει είναι να βλέπει τηλεόραση ή να ασχολείται με το κινητό και να κάθεται.
Η ακινησία επιβάλλεται μόνο για τις πρώτες 48 ώρες σε τραυματισμό ή οξείες μυοσκελετικές κρίσεις. Κατά τα λοιπά, όταν πραγματικά ακούμε το σώμα μας και είμαστε συντονισμένοι με τις ανάγκες του, το κινούμε, το ενεργοποιούμε για να μην μας εγκαταλείψει πρώτο.
Μια από τις μεγαλύτερες έρευνες του 2017 έχει αποδείξει ότι η κίνηση είναι το καλύτερο αντίδοτο απέναντι στο σωματικό πόνο, και αποτελεσματικότερη σε σχέση με τα παραδοσιακά αναλγητικά, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, τα στεροειδή αντιφλεγμονώδη, όπως η κορτιζόνη -ακόμη και από τα πιο ισχυρά, τα οπιούχα.
Η ακινησία, δε, έχει ξεπεραστεί προ πολλού στη σύγχρονη βιβλιογραφία και επιστημονική έρευνα. Και ευτυχώς η εποχή μας έχει το πλεονέκτημα της τεχνολογίας, που διευκολύνει εξαιρετικά την πρόσβασή μας στη σωστή και εμπεριστατωμένη πληροφορία -ακόμη και μέσα από τα social media.
Αρκεί να φιλτράρουμε το ποιους εμπιστευόμαστε και ακολουθούμε. Αποδεδειγμένα το 88% από τις πληροφορίες που διαβάζουμε σχετικά με ιατρικά θέματα στον Dr Google είναι ανακριβείς, αναληθείς, αβάσιμες ή ξεπερασμένες.
-Τί είναι τα σημεία πυροδότησης του πόνου, γνωστά και ως trigger points; Τα οποία συχνά ακούμε, μα λίγο καταλαβαίνουμε. Πού βρίσκονται στο σώμα μας;
Η εξειδίκευσή μου έγκειται ακριβώς πάνω σε αυτό το κομμάτι. Στα Mυοπεριτονιακά Σημεία Πυροδότησης Πόνου ή αλλιώς Trigger Points. Πρόκειται για εστιασμένα σημεία μόνιμου σπασμού, που στην ψηλάφηση μοιάζουν με «κόμπους». Είναι ιδιαίτερα επώδυνα και έχουν την ικανότητα να αντανακλούν συμπτώματα (πόνο, μούδιασμα, κάψιμο και σφίξιμο, μάγκωμα και αδυναμία) σε ευρύτερη περιοχή ενίοτε απομακρυσμένη από το σημείο που βρίσκονται.
Εμφανίζονται σε μυς που έχουν ταλαιπωρηθεί: από σήκωμα βάρους, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, απότομη διάταση, ταρζανιές σε γυμναστήριο, ψύξη, ατυχήματα, στρες ή κακή φυσική κατάσταση.
-
Δεν έχουν συγκεκριμένο ούτε πεπερασμένο αριθμό.
-
Μπορούν να εντοπιστούν παντού στο σώμα μας -αναλόγως του πώς το μεταχειριζόμαστε-.
-
Μπορούν να μιμηθούν σχεδόν όλες τις μυοσκελετικές παθήσεις.
-Μπορούμε να διαχειριστούμε μόνοι μας μυοσκελετικούς πόνους;
Ο πόνος είναι μια φυσική απόκριση του ανθρώπινου σώματος απέναντι στο κινδυνο -είτε πραγματικό πχ τραυματισμό είτε πλασματικό. Συνιστά μια απόλυτα φυσιολογική βιολογική αντίδραση και το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι εξοικειωθούμε μαζί του.
Αυτό που εννοώ είναι ότι δεν μπορούμε να τον αποφύγουμε.
Επομένως χρειάζεται να τον “αγκαλιάσουμε”, να τον αποδεχθούμε και να μάθουμε πώς να τον διαχειριζόμαστε.
Το να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας και όλη την ευθύνη στους «ειδικούς» για να μας «κάνουν καλά» μπορεί να λειτουργεί πυροσβεστικά. Όμως, έχει αποδειχθεί ότι αν κατανοήσουμε γιατί πονάμε και αναλάβουμε πιο ενεργό ρόλο στη αποκατάστασή μας, μειώνεται περισσότερο η ένταση των συμπτωμάτων και ο χρόνος αποθεραπείας.
Έτσι, λοιπόν, όλοι μας μπορούμε για παράδειγμα να ασκήσουμε πχ ισχαιμική πιέση σε σημεία πυροδότησης πόνου ή να βάλουμε πάγο ή να κάνουμε τις ασκήσεις μας – κατόπιν υποδείξεως ειδικού- για να απαλύνουμε τα συμπτώματά μας.
-Πρόσφατα μίλησες για το “Σύνδρομο της Καραντίνας”. Ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι ακριβώς αυτή η σωματική αδράνεια που περιγράφεις. Πώς θα μας εξηγούσες αυτό το σύνδρομο και τι να κάνουμε για να το… ξεπεράσουμε;
Το lockdown syndrome είναι μια πραγματική κατάσταση που επιφέρει πραγματικά αποτελέσματα τόσο στο σώμα όσο και στην ψυχολογική ή συναισθηματική μας κατάσταση.
Παρ’ όλο που δε συνιστά -ακόμη- επίσημη επιστημονική ορολογία, ολοένα περισσότεροι επαγγελματίες στον υγειονομικό τομέα μελετούν την κατάσταση αυτή, και ανησυχούν για την εξέλιξή της.
Το σύνδρομο της καραντίνας χαρακτηρίζεται από ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που καταλήγει εξαιρετικά στρεσογόνο: την αδράνεια και την απομόνωση που επιφέρει ο εγκλεισμός.
Η ακινησία προκαλεί εκτός από κακή φυσική κατάσταση ΚΑΙ αυξημένο στρες στο σώμα μας. Μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από σωματικά συμπτώματα: από αύξηση του σωματικού βάρους, μέχρι αύξηση της πίεση, μέχρι μεγαλύτερη πιθανότητα για κατάγματα και χρόνιους πόνους, μέχρι άνοια και αυτοάνοσες παθήσεις.
Το σύνδρομο της καραντίνας, όμως, δεν περιορίζεται στα σωματικά συμπτώματα. Ενδείξεις ότι πάσχουμε από αυτό μπορεί να συνιστούν τα εξής:
- ακραίες εναλλαγές στη διάθεσή μας
- εκνευρισμός και διαπληκτισμοί με τους ανθρώπους με τους οποίους “μοιραζόμαστε” την καραντίνα
- πολύωρη ενασχόληση με τα Social Media
- κατανάλωση μη ποιοτικού φαγητού
- διαταραχή των ωρών κατά τις οποίες τρώμε
- κακός ύπνος
- έντονο στρες.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε για να το ξεπεράσουμε είναι να θέσουμε το σώμα μας σε κίνηση.
Τώρα που ενδεχομένως έχουμε και περισσότερο χρόνο είναι η κατάλληλη ευκαιρία να εκπαιδευτούμε ώστε να βάλουμε την άσκηση στη ζωή μας.
Θέλει μια προσοχή, ωστόσο.
Η γυμναστική δεν είναι “one size fits all”.
Δεν είναι τα βίντεο που κυκλοφορούν online για όλους. Για την ακρίβεια δεν είναι για κανέναν που δεν έχει άρτια φυσική κατάσταση και βαθειά γνώση της εργονομίας της κίνησης.
Όσο αθλητικοί τύποι και αν είμαστε, πιστεύω ότι πάντα υπάρχει η ανάγκη να μας βλέπει και να μας διορθώνει ένας επαγγελματίας της άθλησης. Έστω διαδικτυακά.
Ευτυχώς, εξαιρετικοί επαγγελματίες παρέχουν διαδικτυακά μαθήματα. Επομένως, η άποψή μου είναι να μην ξεκινήσουμε -αν έχουμε επιβεβαρυμενο ιστορικό- άσκηση χωρίς επίβλεψη.
-Το δικό σου “μυστικό” για να ξεπεράσεις τα κακως κείμενα του lockdown; Ποια βήματα έχεις εισάγει στην καθημερινή ρουτίνα σου;
Η αλήθεια είναι πως τώρα, στη δεύτερη καραντίνα, εργάζομαι. Επομένως δεν έχουν αλλάξει και πολλά στην καθημερινότητά μου, πέραν του αναγκαίου περιορισμού των κοινωνικών επαφών.
Ωστόσο, στην πρώτη καραντίνα, που δεν δούλευα και ήμουν στο σπίτι, αυτό που με “κράτησε” ήταν η γυμναστική. Μπορεί να έκανα γυμναστική μέχρι και τρεις ώρες την ημέρα.
Όχι απαραίτητα σκληρή άσκηση, αλλά κάποια μορφής άσκηση και κίνηση.
Σε τέτοιες συνθήκες ψυχοκοινωνικής πίεσης, αβεβαιότητα και στρες απαραίτητος είναι επίσης ο ποιοτικός ύπνος και το καλό φαγητό. Και η επαφή -έστω και διαδικτυακά- με αγαπημένους και θετικούς ανθρώπους.
-Η δική σου αγαπημένη μορφή κίνησης;
Πραγματικά δεν μπορώ να επιλέξω. Ξεκίνησα τη “σταδιοδρομία” μου ως αθλήτρια του στίβου, μα σήμερα δεν μπορώ να διανοηθώ ότι δεν θα κάνω λίγο απ’ όλα.
Και yoga και pilates και functional training και το τρέξιμο μου και όλα. Το σώμα μου ζητάει την κίνηση, και όπως είπα πριν, το σώμα μας είναι σχεδιασμένο για απείρως μεγαλύτερη κινητικότητα από την επανάληψη του φτωχού «μενού» καθημερινών δραστηριοτήτων που έχουμε «βολευτεί» να χρησιμοποιούμε.
Αν παρατηρήσετε ένα παιδί να παίζει θα δείτε ότι κρεμιέται, τραβάει, πηδάει, πετάει αντικείμενα, κάνει βαθειά καθίσματα, αρκουδίζει, ρολάρει, σκαρφαλώνει.
Γιατί να σταματάμε μετά τα 7 να κάνουμε όλες αυτές τις δραστηριότητες και να επαναπαυόμαστε σε ένα μόνο άθλημα ή σε ένα είδος γυμναστικής;
Αν έχουμε τη σωματική νοημοσύνη να το ακούσουμε και κατανοούμε τις ανάγκες του, δεν γίνεται να αγνοήσουμε αυτό που ζητάει το σώμα: διαφορετικές μορφές και εντάσεις κίνησης, άσκησης, ενδυνάμωσης.
